De Week van de Ethiek brengt elk jaar de hele VUB-gemeenschap samen om na te denken over de humanistische basiswaarden van onze universiteit. We spraken over dit uniek initiatief met professor Johan Stuy en John Pearson. Stuy is voorzitter van de Ethische Commissie voor Sociale en Menswetenschappen en leidt de stuurgroep; John Pearson hoort bij het VUB Legal and Ethics Office. Ze vertelden ons over de nieuwe editie, die online plaatsvindt van 30 november tot en met vrijdag 4 december.
De Week van de Ethiek (30 november-4 december) gaat door, ondanks de hindernissen die de COVID-19-situatie opwerpt. Waarom is besloten om door te gaan in deze nogal moeilijke omstandigheden?
Ethiek is even belangrijk als altijd. In feite roept de COVID-19 situatie zelf allerlei ethische kwesties op, maar deze worden niet altijd serieus genoeg genomen door beleidsmakers of de media. Zo zijn er bijvoorbeeld veel ethische vragen over de prioriteiten die we geven aan verschillende groepen die door de situatie worden geraakt. Toch kijkt men in het publieke debat niet altijd vanuit een ethisch perspectief naar deze kwesties. Misschien kan een ethisch perspectief helpen om sommige kwesties te verduidelijken. Aan de andere kant zijn er ook belangrijke ethische kwesties op andere gebieden die we niet mogen vergeten. Kwesties als dierproeven en gegevensbescherming zijn en blijven uitdagend.
John Pearson, organisator Week van de Ethiek
Zowel de startsessie als de slotsessie richten zich op geïnformeerde toestemming (‘informed consent’). Waarom is dit thema gekozen als focus voor de Week van de Ethiek van dit jaar?
Informed consent is de basis van onderzoeksethiek, met name voor onderzoek waarbij mensen betrokken zijn. Het concept en de toepassing ervan veranderen echter voortdurend. Het basisidee van informed consent komt voort uit medisch onderzoek en is wettelijk beschermd voor medisch onderzoek met mensen. Het wordt echter ook belangrijker in de sociale wetenschappen, waar onderzoekers met mensen in zeer verschillende contexten werken. Dit brengt een aantal interessante uitdagingen met zich mee. Enerzijds, zijn de medische modellen van informed consent geschikt voor gebruik in de sociale wetenschappen? Anderzijds, wat kunnen de medische wetenschappen leren van de sociale wetenschappen over informed consent geïnformeerde toestemming? Dit zijn uitdagingen die we regelmatig tegenkomen in onze Ethische Commisie voor Sociale en Humane Wetenschappen.
Welke andere onderwerpen komen tijdens de Week van de Ethiek nog aan bod?
De Week van de Ethiek bestaat uit een reeks informele lunchsessies waarin allerlei onderwerpen aan bod komen. We hebben sessies over dierproeven, onderzoek in de gerontologie, biomedische wetenschappen, militair onderzoek en datamanagement en -onderzoek. Iedere onderzoeker kan iets interessants vinden in ons programma!
Zijn onderzoekers actief betrokken bij de sessies?
Natuurlijk! Bij de kick-off sessie zijn Kevin Smets, een VUB-onderzoeker die net een prestigieuze ERC-startsubsidie van de Europese Commissie heeft gekregen, en Ellen Vermeulen betrokken, wiens films de beslissingen van de Europese Commissie hebben beïnvloed. De leden van de verschillende ethische commissies van de VUB zullen ook actief betrokken worden. Bij twee van de sessies op de Brussels Health Campus zullen studenten van de masteropleidingen Gerontologie en Biomedische Wetenschappen van de VUB betrokken zijn. Dit was vorig jaar een zeer geslaagde vorm.
Wat is er dit jaar nieuw aan de organisatie?
Wel, door de COVID-19 situatie staat alles deze keer online. We zullen zien hoe het gaat. Het kan het makkelijker maken voor mensen om deel te nemen. Ook hebben we geregeld dat de promovendi studiepunten krijgen voor deelname, want ethiek is een belangrijk onderdeel van het leerproces om onderzoeker te worden.
Waar kunnen mensen zich inschrijven voor de sessies?
Het programma en de registratie staan online. Als je je inschrijft, krijg je een paar dagen voor de sessie een link om deel te nemen aan de sessie. Doctoraatsonderzoekers die krediet willen krijgen voor deelname, kunnen terecht bij het Researcher Training and Development Office, of bij de organisator van de Ethics Week, John Pearson.