Daniel Acke : Hallo Laurent de Sutter. Un bent één van de voornaamste animators van La Nuit des idées in Brussel. Maar La Nuit des idées vindt ook plaats in vele andere steden in de wereld en in België (Antwerpen en Luik) en niet voor de eerste keer. Wanneer werd het project in het leven geroepen en wie nam daartoe het initiatief?
Laurent de Sutter: La Nuit des Idées is een gebeuren bedacht door de Quai d’Orsay [het Franse ministerie van Buitenlandse Zaken], naar het model van Nuit Blanche of van La Fête de la Musique, twee andere Franse initiatieven die veel succes hebben gehad. Het evenement is aan zijn derde jaar toe. Vorig jaar hebben niet minder dan honderd steden in tachtig landen deelgenomen op dezelfde dag, waarvan, in België, Brussel, Gent en Antwerpen. Tijdens het eerste jaar hebben we ons tevreden gesteld met een aanwezigheid in Wiels, te Brussel, maar het enthousiasme van het publiek was zo groot dat we al vlug beslist hebben het evenement uit te breiden naar andere steden van het land. Dit jaar zal la Nuit des Idées aanwezig zijn in Kanal Pompidou, in het Muhka, in het Theater van Luik en in de Cité-Miroir (eveneens in Luik), na in het MAD, het MoMu of de Vooruit te zijn geweest.
DA : Zou u ons de originaliteit van het concept « Nuit des idées » kunnen toelichten? Op welke manier onderscheidt het gebeuren zich van een colloquium of een traditioneel debat?
LdS : Het politiek initiatief aan de basis van de ontwikkeling van la Nuit des Idées bestond er in de eerste plaats in de cruciale rol die het Franstalige denken gespeeld heeft in de intellectuele omwentelingen van de vorige eeuw te benadrukken – en erop te wijzen dat dit nog altijd voorduurt. Maar het komt er vooral op aan te tonen dat het denken een activiteit is die oneindig veel vormen kan aannemen, die de universiteit ver te buiten gaat en kunstenaars, schrijvers, performers, enz. insluit. Indien er debatten, dialogen, referaten en voorlezingen plaatsvinden tijdens la Nuit des Idées, zijn er ook voorstellingen, performances, soms culinaire evenementen, want het denken uit zich op deze manieren evenzeer als via het woord van de filosofen, de sociologen, de historici, enz.
DA : Komen we tot de thematiek die weerhouden werd voor dit jaar. Het woord dat terugkomt doorheen de drie Belgische programma’s, is « nood » in het meervoud, want zowel de economie, de politiek en de ecologie komen ter sprake. Het is blijkbaar vijf voor twaalf. Zou u de economische, poltieke en sociale kontekst kunnen schetsen die tot zoveel spoed in de kritische reflexie aanzet ?
LdS: Ik vrees dat de lijst al even lang en deprimerend is als ze gekend is: klimaatsveranderingen, toename van de ongelijkheid, crisis van de democratieën, ineenstorting van de cultuur, van de opvoeding, van de gezondheidszorg, een op hol geslagen kapitalisme, enz., Het lijkt moeilijk in alle ernst te beweren, zoals Steven Pinker dat doet, dat we in de best mogelijke van alle werelden leven, al is dat in vele opzichten waarschijnlijk nog waar. Overigens, overal waar men rondkijkt groeit de mobilisering van individuen getroffen door de ingrijpende veranderingen van het heden – terwijl terzelfdertijde de arrogantie van de machtigen toeneemt. Nochtans, temidden van de heftigheid en de verontwaardiging schiet het moment van het « denken, denken, denken », zoals Slavoj Zizek het na Lenin formuleert, nog al te dikwijls tekort. La Nuit des Idées heeft de ambitie één van de momenten te zijn die we nodig hebben om vorm te geven aan onze strijd.
DA : In Brussel, in Kanal-Centre Pompidou, staat de ecologie in het centrum van de debatten. Voorbij haar statuut van wetenschappelijke discipline heeft de ecologie te maken met o.a. ethische, politieke en culturele opties. Zou u al iets meer kunnen zeggen over de manier waarop deze kwesties een rol zullen spelen in de discussies?
LdS : Het zal erop aankomen de ecologische kwestie op een zo breed mogelijke manier te begrijpen : deze van de “oikos”, van het “huis”. Ons tehuis, onze planeet, onze naties, onze instituties, onze situaties zelfs, staan op het punt vuur te vatten en indien het denken zich niet solidair verklaart met alle krachten die er pogen voor te zorgen dat de brand niet alles vernielt, dan wil dit zeggen dat het verdient eveneens te verdwijnen. Wat betekent dat nadenken over de ecologische nood van het heden inderdaad veel meer impliceert dan louter milieukwesties aankaarten: bij het milieu is de totaliteit van wat onze wereld uitmaakt betrokken. Met Chantal Mouffe, Paul Magnette, Guillaume Pitron, Valérie Cabanes, Frédéric Ferrer en vele anderen zullen we dus spreken over politiek, economie, kunst, cultuur, ethiek evenveel als over het milieu.
DA : Laurent de Sutter, u bent professor aan de Faculteit Rechten van de VUB, filosoof, auteur van talrijke essays en editor. Zou u kunnen verduidelijken in hoeverre de problemen die ter sprake zullen komen tijdens la Nuit des idées uw eigen onderzoek raken?
LdS: La Nuit des Idées ineresseert mij omwille van twee redenen. Ten eerste gaat het om een nieuw vorm van verspreiding van het denken. Welnu ik ben er van overtuigd dat er geen denken is zonder vorm van communicatie van dit laatste, iets waarvan de universiteit zich helaas nog te weinig bewust is. Wat mij betreft, als ik zo actief ben in het domein van uitgeverij, media en evenementen, is het precies daarom. De tweede reden is dat met la Nuit des Idées zich een ruimte voor het denken ontplooit die het toelaat het heden op een andere manier in perspectief te plaatsen dan gewoonlijk wordt gedaan in de media en de politiek. Welnu, we hebben een dringende behoefte aan alternative manieren van denken – wat ik op mijn bescheiden manier tracht te realiseren in het veld van het recht en de politiek.
DA : Laurent de Sutter, ik dank u voor uw antwoorden.
Praktische inlichtingen :
- La Nuit des idées :
http://www.francebelgiqueculture.com/creation/la_nuit_des_idees_en_belgique.htm
https://www.lanuitdesidees.com/fr/
- Frans jaar op de VUB :
http://www.vub.ac.be/fransjaar/
- WeKONEKT.brussels :