Geen volwaardige vervanger maar wel blijvend alternatief
Ondanks vele geluiden rond ‘schermmoeheid’ en de massaal wandelende Belgen is in het najaar van 2020 het aantal cultuurliefhebbers dat deelnam aan online cultuuractiviteiten verder gegroeid tot 75%, dat is 30 procentpunten meer dan tijdens de eerste lockdown. Vooral online cursussen, virtuele tours en klassieke concerten blijken populair. Dat is het resultaat van het onderzoek naar cultuurparticipatie tijdens de tweede lockdown uitgevoerd door publiq, de organisatie achter UiTinVlaanderen, het Kenniscentrum Cultuur- en Mediaparticipatie van de Universiteit Gent en de Vrije Universiteit Brussel en het Kenniscentrum Cultuurmanagement & Cultuurbeleid van de Universiteit Antwerpen.
Jessy Siongers, onderzoekster aan de VUB en UGent en coördinator van het kwantitatief onderzoeksluik: “Online cultuuraanbod heeft zeker een toekomst. COVID-19 heeft er toe geleid dat, dankzij de inzet van tal van creatieve en technische breinen in de cultuur- en mediasector, in een sneltempo een massa aan mogelijkheden voor online cultuurparticipatie werden ontwikkeld. De massale afstemming op deze online kanalen heeft zowel de sterktes als de beperkingen en werkpunten van dit aanbod aan het licht gebracht. Belangrijk is dat de cultuursector verder bouwt op deze ervaringen zodat cultuurliefhebbers in post-coronatijden kunnen genieten van een kwalitatief online cultuuraanbod als aanvulling op het offline aanbod.”
Het onderzoek is een vervolg op het onderzoek Cultuurparticipatie in en na coronatijden van mei 2020. Tussen februari en april 2021 werden ruim 6.100 cultuurliefhebbers uit Vlaanderen en Brussel bevraagd. Ruim 4.200 namen ook deel aan de eerste bevraging, wat toeliet evoluties te onderzoeken. Daarnaast werden ook vier focusgroepgesprekken gehouden.
Online cultuur: noodzakelijk alternatief maar geen volwaardige vervanger
Van de ondervraagde cultuurliefhebbers maakten 45% al gebruik van het digitale cultuuraanbod vóór de coronapandemie uitbrak. Tijdens de eerste lockdown steeg de deelname naar 69% en dat groeide verder tot 75%.
77% van de respondenten neemt deel om zich te ontspannen. Vooral bij jongeren nemen aspecten van ‘welbevinden’ een belangrijke plaats in. Bij ouderen is ‘zelfontplooiing’ de belangrijkste reden om deel te nemen. Cursussen (37%), virtuele tours in een monument/erfgoedsite (32%), klassieke concerten (27%), theater (27%) en niet-klassieke concerten (22%) zijn het populairst.
Van cultuurliefhebbers die tijdens de eerste lockdown voor het eerst hun weg naar het online aanbod vonden haakte slechts 12% in het najaar terug af.
Musea en erfgoedsites, die tijdens de tweede lockdown wel open mochten blijven, zagen, ondanks het hoge percentage online bezoekers, een lichte terugval in deelname aan hun onlineaanbod.
Siongers: “Dit wijst er op dat het online aanbod door velen wel als een welkom alternatief werd beschouwd, maar dat het reguliere aanbod een duidelijke voorkeur geniet. Dat blijkt ook uit de vaststelling dat slechts 8,5% van de respondenten het digitale aanbod voldoende vond om hun culturele honger te stillen.”
Dan maar zelf creatief worden
14% van de respondenten stopte al dan niet noodgedwongen met hun creatieve hobby; 7% begon een creatieve hobby, meestal na de eerste lockdown. De populairste activiteiten zijn beeldende kunst, schrijven en muziek maken. Creatieve vrijetijdsactiviteiten zoals toneel, dans en zang hebben het sterkst geleden onder de coronacrisis.
“Uit de focusgesprekken blijkt vooral de toename van individuele creatieve activiteit. Deelname aan activiteiten in groep bleek moeilijker. Voor mensen die voorheen al deelnamen aan amateurkunsten was de voortzetting hiervan ook niet altijd even evident. Vooral binnen activiteiten in groep,” zegt Nathalie Verboven (UA).
Mondmaskerplicht
Slechts 13% vindt het verplicht dragen van een mondmasker een probleem. Ouders uit de focusgesprekken geven wel aan dat het de familiebeleving niet ten goede komt. Kinderen reageren immers ook op de lach en gezichtsuitdrukking van de ouder, die nu verborgen blijft achter het masker.
Cultuur na corona
83% van de respondenten geeft aan vertrouwen te hebben in de veiligheidsmaatregelen die de organisatoren van cultuurevenementen treffen. De belangrijkste bezorgdheid gaat over het verstrekken van duidelijke informatie. De surveydeelnemers hebben nood aan duidelijk aangegeven en veilige routes (73%), informatie over veiligheidsmaatregelen die vooraf wordt verstrekt (73%) en een duidelijk terugbetalingsbeleid (66%). Vooral ouderen en mensen met minder goede gezondheid vinden de veiligheidsmaatregelen een belangrijk gegeven om terug deel te nemen aan culturele activiteiten.
Uit de focusgroepen klinkt verder een nood aan meer kwaliteit, boven kwantiteit. Ten slotte moeten cultuuraanbieders het onlineaanbod niet meteen overboord gooien eens alle deuren weer definitief openzwaaien. 20% van wie voor corona niet fysiek naar theater ging, wil na corona wel online naar het theater blijven gaan, evenals 39% van freuqente theaterbezoekers graag live en online willen kunnen combineren. Voor klassieke muziekconcerten zijn de cijfers respectievelijk 15% en 56%.
Alle onderzoeksresultaten beschikbaar op 9 juni op publiq.be en cultuurenmedia.be