Onderstaand opiniestuk verscheen eerder in De Tijd.
 
Ja, ik ben een vrij actieve gebruiker van de sociale media, vooral van Twitter en Facebook. Als rector maar ook als Caroline deel ik graag impressies met al wie mij volgt of met me bevriend is. Sociale media als Facebook sluiten nu eenmaal naadloos aan op een menselijke behoefte om verbonden te zijn en om te sharen. En we zijn graag waar anderen zijn, ook online.
Op dat vlak heeft de Facebook-topman Mark Zuckerberg beslist het pleit gewonnen. Wie herinnert zich nog Netlog? Lorenz Bogaert, een alumnus van onze universiteit, lag mee aan de basis van de jeugdige sociaalnetwerksite die we tien jaar geleden als de evenknie van Facebook zagen. Op zijn hoogtepunt had Netlog meer dan 100 miljoen gebruikers in Europa. Helaas was het succesverhaal snel afgelopen. Facebook rules, maar is zijn onschuld kwijtgespeeld.
 
Het schandaal van Cambridge Analytica, dat miljoenen data van Facebook-gebruikers inzette om zowel de Amerikaanse presidentsverkiezingen als het brexitreferendum te beïnvloeden, was een ontnuchtering van formaat. Zuckerberg mocht het eerder deze maand komen uitleggen in het Amerikaanse Congres. Naar aanleiding van die hoorzitting maakte The New York Times de bedenking dat het Congres de enorme macht van Facebook maar kan beteugelen als het eerst duidelijk in kaart heeft gebracht wat er nu precies fout is met het platform.

Het schandaal van Cambridge Analytica, dat miljoenen data van Facebook-gebruikers inzette om zowel de Amerikaanse presidentsverkiezingen als het brexitreferendum te beïnvloeden, was een ontnuchtering van formaat.


Deelt Facebook te achteloos gebruikersgegevens met externe organisaties? Verzamelt Facebook sowieso te veel gegevens? VUB- en KUL-onderzoek toonde dat enkele jaren geleden al aan. Doet Facebook te weinig om fake news en hate speech van de feeds van haar gebruikers te houden? En heeft Facebook een monopolie dat dringend moet worden opengebroken?
 
Zuckerberg zelf gaf al deemoedig toe dat hij fouten heeft gemaakt en dat Facebook voortaan zijn verantwoordelijkheid zal opnemen. Gigantische lekken zoals bij Cambridge Analytics zullen niet meer kunnen. Maar The New York Times verwacht weinig heil van zelfregulering en maatregelen op eigen initiatief. Het is in de eerste plaats aan de Amerikaanse wetgever om duidelijke regels uit te werken en te doen naleven.
 
In Europa zijn we ongetwijfeld beter af met de nieuwe strenge privacywet, de zogeheten Algemene Verordening Gegevensbescherming (GDPR), die over een maand van kracht wordt. Organisaties zullen niet langer achteloos kunnen omspringen met persoonlijke gegevens van Europese burgers. Ze moeten onze toestemming krijgen om onze gegevens te verzamelen en te gebruiken. En ze moeten bovendien maatregelen nemen tegen hackers en datalekken.
 
Kortom, het moet afgelopen zijn met ons te bespieden.


Het is in de eerste plaats aan de Amerikaanse wetgever om duidelijke regels uit te werken en te doen naleven.


God en Big Brother
De mens is in de geschiedenis al vaak geobserveerd. Door God bijvoorbeeld. Of door Big Brother. Bij Orwell en in het echt. De KGB en de Stasi. En veel recenter door de Amerikaanse veiligheidsdienst NSA, die op nooit eerder geziene schaal Amerikaanse en buitenlandse burgers bespioneerde. Dat weten we dankzij Edward Snowden, de klokkenluider. Voor de Amerikaanse overheid is hij een verrader, die een strenge straf verdient, voor vele anderen een held. Nieuwe tijden, nieuwe verzetshelden.
 
Snowden was vorig jaar nog onze bijzondere gast op Difference Day, een groot evenement dat de Brusselse universiteiten elk jaar mee organiseren in en met Bozar. Difference Day vindt plaats op 3 mei, de werelddag van de persvrijheid. Voices of Resistance is het thema van de vierde editie, volgende week donderdag. Ik nodig u graag uit.
 
Edward Snowden sprak er dus één jaar geleden via Skype, want hij is balling in Rusland en kan voorlopig nergens naartoe. Snowden, Assange en anderen, zoals consortia van onderzoeksjournalisten, plegen verzet door aan de oppervlakte te brengen wat overheden en machtige organisaties verborgen willen houden.


Snowden, Assange en anderen, zoals consortia van onderzoeksjournalisten, plegen verzet door aan de oppervlakte te brengen wat overheden en machtige organisaties verborgen willen houden.


Vandaag hebben we ook Christopher Wylie, een oud-werknemer van Cambridge Analytica. Hij noemt zijn ex-werkgever een commerciële versie van de NSA. 'Het is een volwaardige propagandamachine met alles erop en eraan.'
 
 
Kunnen we lessen trekken uit het verleden? Ik denk het wel. Toen de eerste massamedia opkwamen en de mensen er nog heel naïef mee omgingen, hebben foute regimes en foute leiders die makkelijk kunnen aanwenden als dodelijk efficiënte propagandamachines. Laten we er samen over waken dat het deze keer niet zover kan komen.
 
Lees ook:
VUB Today: "Belgisch rapport beschreef praktijken Facebook al in 2015"
VUB Today: "Mag Facebook ons gezicht herkennen?"