NULLWist je al dat Karen en Didier een podcast hebben opgenomen waar ze hun visie delen op politieke vernieuwing? Die kan je hier beluisteren. Beschouw je jezelf als een onontdekt politiek commentator of barst je van de ideeën om ons politiek systeem beter, efficiënter of moderner te maken? Ga dan in debat met alumni en studenten op VUB-engage. Lees meer over de Terug Denken campagne op www.vub.be/terug-denken.
De afgelopen weken kon je moeilijk een krant openslaan zonder te stuiten op een analyse van de ‘wil van de kiezer’. Waar snakt de kiezer volgens jullie naar?
Karen Celis: “De kiezer heeft klaar en duidelijk aangegeven dat hij de politics as usual niet langer smaakt. Er werd gestemd tegen het politiek bestel en het valt ook op dat een grote groep niet gaan stemmen is. Je merkt een zeker wantrouwen, een afkeer van de wijze waarop de politiek vandaag werkt. De kiezer wil nu vooral beleid, een passend antwoord op hun frustraties.”
Didier Caluwaerts: “De afgelopen weken las ik vooral veel politieke analyses op basis van buikgevoel. Niemand weet écht wat nu het signaal van de kiezer is. De meest recente analyses leren ons wel dat migratie en zekerheid - zaken als de economie, koopkracht, het pensioenbeleid ,… - een belangrijke rol gespeeld hebben in hun keuze. Een zeker wantrouwen in het huidig politiek systeem zoals Karen suggereert, kan ook een drijfveer geweest zijn. We hebben sinds de jaren 1990 drie commissies voor politieke vernieuwing gehad zonder veel resultaat. Misschien is het tijd voor een burgercommissie rond politieke vernieuwing, waar zij hun suggesties kunnen formuleren.”
Opvallend is dat het confederalisme opnieuw zichtbaar op tafel ligt. Bepaalde partijen schuiven dit naar voor als de wil van de kiezer. Hebben zij hier ook daadwerkelijk voor gestemd?
Celis: “Dat betwijfel ik. Wanneer je terugblikt op de campagne kan je er niet naast dat migratie het thema van de verkiezingen was. Dit thema vereist dan ook een duidelijk antwoord: hoe gaat men hier beleid rond voeren? Mijn inziens heeft de burger geen mandaat gegeven voor jarenlange discussies over de staatsstructuur en bevoegdheden.”
Caluwaerts: “Ik volg Karen hierin. De debatten gaan nu volop over confederalisme, maar echt overtuigend vind ik dat niet. Ik zie het meer als een strategische keuze, aangezien je op vlak van migratie weinig overwinningen kan boeken. Internationale verdragen maken een migratiestop onmogelijk, terwijl de twee grootste Vlaamse partijen beide inzetten op staatshervorming. De verkiezingen lijken dan ook een momentum te hebben gecreeerd, en de hoop dat men daar misschien het een en het ander in beweging kan zetten. Ik voorspel in de volgende weken en maanden een flinke reframing: meer Vlaanderen is een goede zet voor onze koopkracht en het migratiebeleid.”
Stevenen we af op een lange regeringsvorming?
Celis: “Ik vrees ervoor. Nu weerklinkt reeds in sommige kringen dat we er pas in 2020 uit zullen geraken. Vanuit een democratische bril is dat allesbehalve een faire en verstandige zet. We hebben de tijd gewoon niet. We moeten nu snel schakelen en krachtdadig beleid voeren. Dat is wat de kiezer verwacht van de politieke partijen.”
Caluwaerts: “In 2011 hebben we al eens anderhalf jaar zonder regering gezeten. Voor onze begroting was dat misschien een goede zaak – men kon immers geen extra geld uitgeven – maar democratisch gezien is dat nefast. Je kan immers geen beleid voeren en dus ook niet tegemoetkomen aan de duidelijke verzuchtingen van de kiezer. Het is wel een feit dat lange regeringsvormingen en trage besluitvorming eigenlijk ingebakken zitten in ons politiek bestel door de complexe regelgeving. ”
Over regels gesproken, wat met het Cordon Sanitaire? Gezien de niet te weerleggen overwinning van Vlaams Belang werd al meermaals gesuggereerd om dit historische veto op te heffen.
Celis: “Het klopt dat er zowel binnen de academische als politieke wereld stemmen oprijzen om deze afspraak uit het verleden te begraven. In de kern gaat het over de vraag of Vlaams Belang nu al dan niet een ondemocratische en racistische partij is. Dat kan je ook hard maken: klaag de partij aan en laat onderzoeken of dit nu ook daadwerkelijk het geval is. Op basis daarvan kan men dan beslissen om wel of niet in zee te gaan met Vlaams Belang.”
Caluwaerts: “Ik denk dat die historische afspraak niet de voornaamste drempel vormt voor een regering met Vlaams Belang. Er is ook een ideologische barrière, die mogelijks een nog grotere rol speelt. Partijen met een progressief sociaal-ethisch profiel als pakweg Groen en Open Vld kunnen niet zomaar samen besturen met een partij als Vlaams Belang. Hun ideeën en mensvisies zijn niet compatibel. Ik denk dan ook dat het cordon meer een kwestie is van niet kunnen samenwerken dan niet willen.”
Hoe moet het nu verder? Wat is jullie oproep naar de politiek toe?
Celis: “Probeer zo snel mogelijk een einde te maken aan de radiostilte. Ik snap waarom de partijen zich nu terugplooien, maar het enige resultaat is dat je de negatieve emoties versterkt en afstevent op een verdere vervreemding. Er staan ons grote uitdagingen te wachten: Brexit, het klimaat, asiel en migratie,… We moeten dan ook snel tot een regering komen, zodat we hieraan het hoofd kunnen bieden. Stilstand is een no-go.”
Caluwaerts: “Mijn oproep is tweeledig. Ik denk dat partijen eerst moeten kijken waar de kiezer nu eigenlijk om vraagt. Er is heel wat onderzoek en cijfermateriaal, politieke partijen zouden er goed aan doen om daar ook gebruik van te maken. Het is ook hoog tijd dat politici durven zeggen waar het op staat. We zitten met een historisch begrotingstekort en een torenhoge overheidsschuld, maar tegelijkertijd is er de vraag om de belastingen te verlagen én de pensioenen te verhogen. Men zal dan ook duidelijke keuzes moeten maken, en die moeten verdedigen. Dat vraagt leiderschap, moed en verantwoordelijkheid. Ik heb ook een boodschap voor burgers: informeer je goed en stuur een duidelijk signaal. De mogelijkheden om als burger te participeren zijn nog nooit zo groot geweest, maak daar dan ook gebruik van.”
In een wereld waar het beleid steeds minder de prioriteiten van onze maatschappij reflecteert, nemen wij als kritische universiteit onze verantwoordelijkheid op om actief mee te zoeken naar oplossingen voor uitdagingen als de klimaatopwarming, en multiculturaliteit. Beluister onze inspirerende podcasts of ga in debat met professoren, alumni en studenten op www.vub.ac.be/terug-denken.