Andrée de Jongh

Andrée de Jongh

Verzet voor vrijheid

Andrée de Jongh werd geboren in 1916 in Schaarbeek en groeide op in een gezin uit de lagere klasse. Haar moeder was leerkracht en haar vader schooldirecteur. Zelf werkte ze als commercieel tekenares. Toen België zich na de Achttiendaagse Veldtocht op 28 mei 1940 overgaf, besloot de Jongh als verpleegster te helpen in het ziekenhuis in Brugge. Daar kwam ze in contact met geallieerde piloten die in bezet gebied waren neergestort.

Om te voorkomen dat deze soldaten krijgsgevangenen zouden worden, stippelde de Jongh in de zomer van 1941, op 23-jarige leeftijd, een ontsnappingsroute uit. De soldaten vertrokken onder begeleiding per trein vanuit Brussel naar Spanje, via de Pyreneeën. Ondanks dat Franco de kant van de Duitsers koos, was Spanje officieel neutraal. Vanuit Spanje moesten de geallieerden naar Gibraltar of Portugal reizen. Dit was een complexe maar de enige veilige route.

De tocht door Pyreneeën was de zwaarste opdracht. De soldaten, verzwakt door onderduiking, moesten te voet het gebergte oversteken. Andrée de Jongh en de piloten werden hier bijgestaan door Arnold Deppé, die het gebergte goed kende. Hij werd gearresteerd bij zijn tweede oversteek, maar dit weerhield de Jongh niet, integendeel, het motiveerde haar om de ontsnappingsroute nog preciezer uit te werken, in samenwerking met de Britse geheime dienst MI9 in Spanje en haar vader, Frédéric de Jongh.

Uit die samenwerking ontstond het clandestiene netwerk Comète. Het netwerk telde in totaal 3000 leden, waarvan jonge vrouwen, soms slechts 17 jaar oud, de meerderheid vormden. De Jongh kreeg de bijnamen Dédée en Cyclone, refererend aan haar moed, haar temperament en haar ongebreidelde energie. Samen met haar medewerkers hielp ze 700 à 800 mensen ontsnappen aan krijgsgevangenschap. Zelf stak Dédée de Pyreneeën 22 keer over, en redde daarmee 118 soldaten. 

Op 15 januari 1943 werd Dédée, net als enkele andere Comète-medewerkers, gearresteerd en ondervraagd door de Gestapo. Hoewel ze toegaf de oprichtster van de Comète-lijn te zijn, werd ze niet geloofd vanwege haar jonge leeftijd en geslacht. Ze werd vastgehouden in Ravensbrück en later overgebracht naar Mauthausen, maar overleefde beide kampen, hoewel ze sterk verzwakt was. Haar vader en 144 andere Comète-leden hadden minder geluk; sommigen stierven in concentratiekampen, anderen, zoals Frédéric de Jongh, werden geëxecuteerd.

Na de oorlog studeerde Andrée de Jongh in 1950 verpleegkunde en vertrok naar Congo om leprapatiënten te verzorgen. Haar verzetsdaden werden erkend door Koning Boudewijn die haar tot de adelstand verhief. Ook ontving ze de Amerikaanse Medal of Freedom. Dédée overleed in 2007 op 90-jarige leeftijd. In 2019 werd in Laken een straat naar haar vernoemd.

Meer weten: 

  • De novelle De weg naar San Sebastian, geschreven door Tim Van Steendam in samenwerking met Helden van het Verzet vertelt haar verhaal.  
  • Historica Marie-Pierre d’Udekem d’Acoz schreef haar biografie: Andrée de Jongh. Une vie de résistante.  
  • De BBC-podcast History’s Secret Heroes wijdde de 18e aflevering van het tweede seizoen aan haar verhaal.  
  • Andrée de Jongh vormde de inspiratie voor de film La grande vadrouille met Louis Funès.  

 

Bronnen:  

[ENGLISH TRANSLATION]

Andrée de Jongh

Born in 1916 in Schaarbeek, Andrée de Jongh was the daughter of a teacher and a school principal. As an adult, she first worked as a commercial artist. When Belgium surrendered after the 18 Days’ Campaign on 28 May 1940, she decided to sign up as a nurse at the hospital in Bruges, where she came into contact with Allied pilots who had crashed in occupied territory.

To prevent these soldiers from becoming prisoners of war, Andrée mapped out an escape route in the summer of 1941, when she was just 23. Escorted on a train, the soldiers left Brussels for Spain via the Pyrenees. Spain was officially neutral, despite Franco’s alignment with the Germans. From there, they had to travel to Gibraltar or Portugal. It was a complex route, but the only safe one.

The trek through Pyrenees was the toughest part, with the weakened soldiers having to cross the mountains on foot. Andrée and the pilots were assisted by Arnold Deppé, who knew the mountains well. He was arrested on his second crossing, but this did not deter Andrée; on the contrary, it motivated her to fine-tune the escape route even more precisely, in collaboration with the British secret service MI9 in Spain and her father, Frédéric.

This collaboration led to the emergence of the clandestine Comet Line network. The group had 3,000 members, primarily young women, some of whom were as young as 17. Andrée received the codenames Dédée and Cyclone, in reference to her bravery, her temperament and her unbridled energy. She and her collaborators helped 700-800 people escape from captivity. Andrée herself crossed the Pyrenees 22 times, saving the lives of 118 soldiers.

On 15 Januari 1943, Dédée and other Comet members were arrested and interrogated by the Gestapo. Although she admitted to being the founder of the Comet Line, she was not believed because of her age and gender. She was held at Ravensbrück concentration camp and later transferred to Mauthausen, but survived both camps, although she was severely weakened. Her father and 144 other Comet members did not survive; some died in concentration camps, others, like Frédéric de Jongh, were executed.

After the war, Andrée studied nursing and travelled to Congo to care for leprosy patients. Her acts of resistance were recognised by King Baudouin, who elevated her to the peerage. She also received the American Medal of Freedom. Dédée died in 2007 at the age of 90. In 2019, a street in Laken was named in her honour.

 

Find out more

  • The novella De weg naar San Sebastian, by Tim Van Steendam in collaboration with Helden van het Verzet, tells her story. 
  • Historian Marie-Pierre d’Udekem d’Acoz wrote the biography Andrée de Jongh: Une vie de résistante. 
  • The BBC podcast History’s Secret Heroes dedicated the 18th episode of its second season to her. 
  • Andrée de Jongh was the inspiration for the film La grande vadrouille with Louis Funès. 

 

Sources