Toegang tot hoger onderwijs is een fundamenteel mensenrecht. Voor veel vluchtelingen blijft studeren aan de universiteit niettemin een verre droom. Volgens het UNHCR-rapport Education 2030: A Strategy for Refugee Education was in 2018 wereldwijd amper 3% van de vluchtelingen ingeschreven in het hoger onderwijs, tegenover 37% van de niet-vluchtelingstudenten. Die kloof is meestal te wijten aan de complexiteit van migratie en de situatie in het gastland. Om daarover van gedachten te wisselen met de academische wereld bracht Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole De Moor een bezoek aan de VUB, waar ze veel aandacht had voor vluchtelingstudenten.
De uitdagingen waarmee studenten met een migratieachtergrond worden geconfronteerd wanneer ze willen studeren in hun gastland kunnen het gevolg zijn van vele factoren: migratie-ervaringen, sociaal-economische status, talenkennis, geslacht, gezins- en woonsituatie, enz. De VUB neemt haar rol en verantwoordelijkheid als sociaal verbonden organisatie ten aanzien van een belangrijke maatschappelijke uitdaging, waaronder de vluchtelingencrisis en de diversiteit in de (Brusselse) samenleving, zeer ernstig. De universiteit doet dat met verschillende aan de noden aangepaste programma’s.
“Sinds 2016 hebben zich in totaal 785 studenten aangemeld via het Student Refugee programma, waarvan ongeveer een derde zich heeft ingeschreven”, zegt Prof. Dr. Karin Vanderkerken, VUB-Vicerector Internationalisering. “De meesten komen uit Syrië, Palestina, Turkije, Afghanistan en Irak en studeren in Engelstalige masterprogramma's. Het Refugee Student Programme biedt potentiële studenten met een vluchtelingenstatuut de kans hun studies aan te vatten of verder te zetten door hen bij te staan met informatie over studiemogelijkheden, het instroomproces in het Vlaams hoger onderwijs en de administratieve procedures voor inschrijving.”
In de aanloop naar de start van het academiejaar september 2022 namen meer dan 200 vluchtelingstudenten contact op met de VUB om te informeren naar studieprogramma's, studievereisten (academisch en taalkundig), studiegeld, diensten en meer. Van de 94 studenten die zich vervolgens bij de VUB aanmeldden voor het academiejaar 2022-2023, werden er 54 aanvaard als voltijdse studenten op master- of bachelor niveau.
Door de Oekraïense situatie werden bovendien verscheidene infosessies georganiseerd voor (potentiële) Oekraïense studenten. Aangezien ze over het algemeen internationale bescherming krijgen, vragen ze geen vluchtelingenstatuut aan. Het Student Refugee Programme was ook voor hen het eerste contactpunt om hen te steunen en van informatie te voorzien.
Voor andere studenten is onmiddellijke inschrijving soms moeilijk omdat er een te grote taalachterstand is of omdat ze met andere praktische problemen kampen. Voor die studenten richt de VUB met haar InCampus-programma een voorbereidend jaar in. Tijdens dat jaar worden ze met intensieve lessen Engels voorbereid op de ITACE-taaltest. Ze kunnen bovendien tijdens dat jaar al proeven van twee cursussen uit hun toekomstige bachelor- of masteropleiding.
“De studenten krijgen toegang tot follow-up sessies, in groep of individueel, waarin hun voortgang wordt gemonitord en waar ze met vragen terecht kunnen”, aldus Vanderkerken. “Het programma voorziet verder nog psychologische bijstand, culturele oriëntatie, infosessies over studeren aan de VUB en over de diensten waarvan ze op de universiteit gebruik kunnen maken.”
Via de reguliere studiebegeleiding van de VUB kunnen studenten workshops volgen en individuele ondersteuning krijgen inzake hun studietraject, carrièrebegeleiding, en hoe te studeren. Verder biedt de VUB, samen met drie andere Vlaamse universiteiten, niet-EER personen een Summer School aan waarbij kandidaten voorbereid worden op de opleiding geneeskunde en er ook te weten komen hoe onze gezondheidszorg werkt.
Omdat integratie al op een jonge leeftijd begint, organiseert het Alef-project tot slot Arabische taallessen in een seculiere omgeving met een modern curriculum voor kinderen. Dat vergemakkelijkt de integratie van kinderen met een Arabische migratieachtergrond, zonder dat ze de band met hun cultuur kwijt raken. Tijdens die lessen leren ze de normen en waarden van België op een interactieve manier kennen.
Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole De Moor prees de inspanningen van de VUB: ”Het is een goede zaak dat de VUB een actief beleid voert rond inclusie en diversiteit. De projecten en leerkrachten maken een zeer groot verschil in de levens en start van die mensen in onze maatschappij.”