Dirigent Jurgen Wayenberg neemt afscheid van het VUBorkest

Wil je Jurgen Wayenberg nog een laatste keer aan het werk zien als dirigent van ons VUBorkest? Bekijk het programma 

Hoe zag jouw carrière eruit?
Jurgen Wayenberg: “Veel mensen denken dat dirigent zijn mijn voltijdse job is, maar eigenlijk is het mijn hobby. Onderwijs en kunst zijn altijd mijn twee passies geweest, en ik heb die altijd mooi met elkaar kunnen verbinden. Eerst was ik 10 jaar leerkracht in het deeltijds kunstonderwijs, dan was ik er 10 jaar directeur, daarna 12 jaar directeur van mijn geliefde kunsthumaniora en de afgelopen 10 jaar was ik algemeen directeur van de GO!-Scholengroep Brussel. En ondertussen ben ik al zo goed als 30 jaar dirigent van het VUB-orkest.”

Waar heb je zelf gestudeerd?
“Ik heb mijn master in de muziek behaald aan de Erasmushogeschool Brussel, het conservatorium. Op vrij jonge leeftijd ben ik dan dirigent geworden van het VUBorkest.”

En hoe ben je daar terechtgekomen?
“Eigenlijk is alles begonnen bij en ook gesteund door professor emeritus Jacques De Ruyck. Hij contacteerde mij indertijd met de vraag ik of het orkest niet even kon overnemen, en dat heeft uiteindelijk 30 jaar geduurd (lacht). Samen met zijn echtgenote Gerda Lievens heeft hij onwaarschijnlijk veel energie in het orkest gestoken. Net als Tony Tillez, die voor ons altijd tussen de verschillende zalen en organisaties liep om in elke provincie een concert te organiseren. En natuurlijk met vele anderen, want er zit een enorm mooie dynamiek in het orkest met veel vrijwilligers die elk een stukje van de organisatie op zich nemen.”

Wat maakt het VUBorkest uniek?
“Wij zijn een combinatie van studenten en alumni, maar ook proffen en medewerkers doen mee. De laatste jaren vinden ook de internationale studenten de weg naar het orkest en dat vind ik heel mooi. Ik moet dan natuurlijk wel in het Engels dirigeren, maar meestal lukt dat wel.” 

Hoe is het orkest de afgelopen 30 jaar gegroeid?
“We zijn begonnen met een kleine groep van 22 mensen. Zoveel jaren later hebben we een stabiele groep van 80 muzikanten die toch wel een zeer hoog niveau halen. We mogen als VUB best trots zijn op het feit dat wij al jaren op die manier kunnen groeien. Het orkest is een begrip en speelt een belangrijke rol in het uitdragen van de waarden van de VUB. Dat doen we samen met deMens.nu.”

En hoe draag je die waarden uit?
“Jacques en ik hebben, zoals het de VUB betaamt, een redelijk eigenzinnig format ontwikkeld dat we al 30 jaar gebruiken. Eerst kiezen we een thema dat aansluit bij de waarden van deMens.nu en de VUB en van daaruit gaan we muziek zoeken. We hebben bijvoorbeeld al mooie projecten gedaan rond vrijheid en gelijkheid. Tijdens een concert beginnen we klassiek en nadien laten wij een eigen muzikant als solist spelen, wat toont welke kwaliteit wij in huis hebben. Na nog een klassiek stuk eindigen we het eerste deel altijd met iets humoristisch, want wij vinden dat het studentikoze daar altijd mag blijven inzitten. Het eerste deel na de pauze brengen we altijd hedendaagse muziek, omdat we ons publiek willen uitdagen daar ook eens naar te luisteren. Dat is ook een strategische keuze, want ze kunnen dan niet meer weglopen. You love it or you hate it, maar mensen komen ook speciaal naar onze concerten om te ontdekken welke verrassingen we weer in petto hebben. En nadat we mensen een geweten geschopt hebben, gaan we verder met Vlaamse componisten. Eindigen doen we met filmmuziek en lichtere muziek. Dat is altijd een succesformule geweest waardoor we een heel trouw publiek hebben gekregen en daar ben ik heel trots op.” 

 En gaat jouw opvolger die succesformule ook doortrekken?
“Er waren 30 kandidaten om mij op te volgen en ik heb de wijze beslissing genomen om mij daar niet mee te moeien. Het is not done om je te moeien als dirigent. Op mijn vraag heeft het bestuur een commissie opgericht die een vijftal kandidaten selecteerde. Zij komen elk een volledige repetitie leiden. Ik verwacht dat rond de start van de concerten, binnen een maand, de uiteindelijke opvolger bekend zal zijn. Nu is het aan de jonge garde: zij bepalen hoe ze de volgende dertig jaar invullen en hoe ze de nieuwe dirigent inschakelen om de waarden van de VUB verder uit te dragen.”

“Het VUBorkest is in de eerste plaats een groep mensen die elkaar door en door kent en samen muziek maakt”

Wat waardeer je het meest aan de mensen in het orkest? 
“Het zijn allemaal schatten. We hebben ooit de naam knuffelorkest gekregen, omdat ik het belangrijk vind te werken vanuit respect voor de mens. Ik weet hoe anders het eraan toegaat soms in de professionele orkestwereld en ik heb altijd een hekel gehad aan hoe musici soms vernederd worden in beroepsorkesten. Het VUBorkest is in de eerste plaats een groep mensen die elkaar door en door kent en samen muziek maakt.”

En wat typeert jou als dirigent? 
“Het stukje leraar in mij ben ik nooit kwijtgeraakt. Ik heb mijn muzikanten altijd getriggerd om zelf te leren luisteren en balans te maken. Bij elk stukje muziek werk ik met sfeerbeelden. Je kan een half uur technische uitleg geven aan muzikanten, of je kan zeggen “speel dat nu eens als een jong olifantje”. Daar haal je tien keer meer resultaat uit.” 

 Is het orkest voor iedereen toegankelijk? 
“De lat ligt hoog, maar ik vind het belangrijk dat elke muzikant er een plaats kan vinden. Het niveau is de laatste jaren wel enorm gestegen, dus het is uitdagend om dat bij te benen. Door de manier waarop wij onze stages organiseren, merken kandidaten ook al snel of het iets voor hen is of niet. Wij organiseren bewust geen ingangsexamens, want in een positieve sfeer voelen mensen vanzelf wel als het niveau te hoog is voor hen. Dat vermijdt heel wat frustratie en onnodige stress. Onze mensen stralen tijdens concerten uit dat ze er graag zijn. Ik ben niet alleen ongelooflijk trots op ons niveau, maar ook op de klank die wij als orkest hebben ontwikkeld.”

Hoe hard ga je het orkest missen? 
“Het is toch een beetje als een kindje loslaten, hé. Maar op een bepaald moment moet je dat doen en nieuwe ideeën de ruimte geven. Bovendien neemt mijn voltijdse job genoeg ruimte in. Als je dan ook nog eens bijna 60 wordt en vier kleinkinderen hebt rondlopen, wil je gewoon nog eens iets anders doen dan altijd werken. Er zal geen zwart gat vallen, ik sluit gewoon een heel belangrijk hoofdstuk in mijn leven af. Muziek zal altijd op een manier deel zijn van mijn leven.”