Dit weekend presenteerde de Federale overheid haar nieuwe Masterplan Gevangenissen en Internering. Met dit plan wil de regering de overbevolking in de gevangenissen terugdringen en de infrastructuur vernieuwen. Ze wil ook de infrastructuur beter aanpassen aan de re-integratie van gedetineerden en alternatieven voor de klassieke strafuitvoering bieden. Klasbak vzw is een netwerkorganisatie voor betrokkenen bij leren van (ex)gedetineerden en brengt onderwijscoördinatoren, lesgevers, trainers, coaches, workshopbegeleiders, kunstenaars, onderzoekers enz. bij elkaar. Vanuit een gedeelde ervaring en bezorgdheid uit de praktijk onderschrijven we de doelen van dit nieuwe Masterplan, maar vinden we het ook nodig om enkele kritische kanttekeningen en zelfs suggesties mee te geven.
Aandacht voor leerinfrastructuur
Principieel zijn wij zeker voorstander om de verouderde en vaak verpauperde gevangenissen te vervangen of te verbouwen. De modernisering en uitbreiding van gevangenissen impliceert echter meer dan het uitbreiden en renoveren van cellen, waartoe het tot hiertoe (vaak) gereduceerd wordt. Daarbij willen we ook de aandacht vestigen op voldoende, kwaliteitsvolle en vooral toegankelijke leerinfrastructuur: vb. klaslokalen, digitale openleercentra, werkleerplekken, informele leerruimten, bibliotheken, workshopruimtes, sportzalen, ateliers, podia, … Er bestaan zoveel alternatieven met innovatieve voorbeelden hoe een gevangenis er anders kan, mag, moet uitzien dan 100 of zelfs 200 jaar geleden.
We zetten er ook grote vraagtekens bij of de overheid de beloofde ‘humane detentie’ waar maakt. Wij dagen de Federale Overheid uit om aan te tonen hoe ze deze humane detentie willen realiseren middels dit nieuwe Masterplan. Vaak wekken de nieuwe gevangenissen immers slechts een illusie van humane detentie, zoals bij de bouw van de nieuwe gevangenissen in Beveren of Dendermonde (zoals beschreven in het artikel van Boie in BAVO.biz.)
Een gedetineerde blijft zijn recht op hulp- en dienstverlening behouden
Detentie als kans
De samenleving moet gedetineerden als volwaardige burgers beschouwen en detentie als een kans. Wij pleiten voor een detentie in een uitdagende omgeving met een innovatief en duurzaam leerklimaat. We denken daarbij aan voldoende en goed opgeleide penitentiaire beambten en aan de Vlaamse hulp- en dienstverlening in de gevangenissen. Al verliest een gedetineerde bij veroordeling zijn recht op vrijheid, hij blijft al zijn andere rechten behouden waaronder het recht op hulp- en dienstverlening. Denken we daarbij aan sport, onderwijs, arbeid, cultuur, gezondheid en welzijn. Nochtans zien we dat dit Vlaamse activiteitenaanbod vaak als eerste sneuvelt in gevangenissen, zoals reeds vele maanden in Brugge en bijna anderhalf jaar in Sint-Gillis. De vraag blijft dan ook hoe dit Federale masterplan zal afgestemd worden op de Vlaamse bevoegdheden. Ook al erkennen we de onderscheiden bevoegdheden, we zien in de praktijk de nood aan een geconcerteerd beleid, met aandacht voor afstemming en overleg.