In een lopende studie van de Vrije Universiteit Brussel, samen het universitair ziekenhuis UZ Brussel, blijven 5 van de 19 patiënten met een agressieve hersentumor meer dan twee jaar vrij van herval. Twee onder hen zelfs langer dan vier jaar. Het zijn uitzonderlijke lichtpunten in een domein met doorgaans lage overlevingskansen, en een sterke aanwijzing dat een nieuw spoor, immunotherapie die rechtstreeks in de hersenen wordt toegediend, perspectief biedt.
De kern van het onderzoek van medisch oncoloog Bart Neyns en zijn team draait al bijna twintig jaar om immunotherapie: een behandeling die het eigen afweersysteem van de patiënt stimuleert om kankercellen aan te vallen. Normaal beschermt dat systeem ons tegen virussen, bacteriën en schimmels. Kankercellen ontstaan uit eigen lichaamscellen, maar dragen afwijkende kenmerken. In principe kan het immuunsysteem die herkennen, alleen slaagt een tumor er vaak in zich aan die afweer te onttrekken.
Immunotherapie rechtstreeks in de hersenen
Het huidige onderzoek van het VUB–UZ Brussel-team gaat een stap verder dan de klassieke toediening via infuus. In hun meest experimentele aanpak wordt immunotherapie rechtstreeks in de hersenen toegediend, nabij of in het gebied waar de tumor zich bevindt. Die strategie is gedurfd, maar precies daar zien de onderzoekers de eerste duidelijke signalen van langdurig effect:
- een deel van de patiënten blijft meer dan twee jaar hervalvrij,
- enkelen zelfs meer dan vier jaar, en dat in een ziekte waar herval bijna de norm is.
Voor Neyns is dat geen reden tot triomf, maar wel een krachtige motivatie: het bewijst dat het kán.
“We zien nog te vaak situaties waar we met de bestaande behandelingen niet ver genoeg raken. Dan kan je je rug niet draaien naar die patiënten. Voor mij hoort daar een roeping bij om betere oplossingen te zoeken. De huidige resultaten betekenen dat het niet onmogelijk is. Maar we hebben nog veel te leren – en liefst zo snel mogelijk – om dit succes naar meer patiënten uit te breiden.” (Prof. Dr. Bart Neyns)
Neurochirurgie en technologie
Het onderzoek is nauw verweven met de neurochirurgie. Dr. Johnny Duerinck, neurochirurg in UZ Brussel, opereert de hersentumorpatiënten en dient in de onderzoekscontext de immunotherapie chirurgisch toe. Bij hersentumoren, en zeker bij gliomen, is er zelden een nette, scherp afgelijnde massa. De tumor groeit infiltratief: tumorcellen dringen diep door in het omliggende hersenweefsel, vaak verder dan op MRI-beelden zichtbaar is.
Daarom werkt Duerinck met een team aan een combinatie van weefselanalyses en geavanceerde beeldvorming, gekoppeld aan AI-algoritmes. Die preciezere chirurgie is essentieel, niet alleen om de tumormassa te verkleinen, maar ook om op de juiste plaats en onder de veiligste omstandigheden immunotherapie toe te dienen.
“Patiënten die van de ene dag op de andere de diagnose van een hersentumor krijgen, hebben enorme nood aan informatie én aan perspectief. Onderzoek geeft hen dat: zelfs als we nog niet alles kunnen genezen, kunnen we wel hoop bieden.” (Prof. Dr. Johnny Duerinck)
Het onderzoek van prof. Bart Neyns, dr. Johnny Duerinck en hun collega’s naar immunotherapie bij hersentumoren wordt slechts deels door klassieke onderzoeksfondsen gedekt. Extra middelen zijn nodig om meer patiënten in studies te kunnen opnemen, technologieën zoals AI-ondersteunde beeldvorming verder te ontwikkelen en veelbelovende behandelingen sneller naar de kliniek te brengen. Kortom: meer levens te redden.
Kankeronderzoek geeft hoop
“Ons onderzoek focust zich al meer dan 20 jaar voornamelijk op de toepassing van immunotherapie. Wij zijn hierbij volledig afhankelijk van financiële steun.”
Bart Neyns, diensthoofd en medisch oncoloog aan de VUB en het UZ Brussel
"Het aantal mensen dat met kanker leeft, zoals met een hersentumor, wordt zwaar onderschat. Daarom is grondig onderzoek naar effectieve behandelingen broodnodig."
Brecht Vanthemsche, recupererend patiënt na een hersentumor
"Dokter Bart Neyns en zijn team stonden altijd klaar om ons het baanbrekende immunotherapie-onderzoek toe te lichten, ook na het overlijden van mama."
Ellen Lemaire, nabestaande
"Patiënten die plots de diagnose van een hersentumor krijgen, hebben nood aan perspectief en aan hoop."
Prof. Dr. Johnny Duerinck, chirurg neuro-oncologie
Wil je helpen dit onderzoek te versnellen?
Je kunt het onderzoek naar hersenkanker steunen met een gift aan het VUB-UZB Paul De Knop Fonds voor immunotherapie. Elke bijdrage, groot of klein, helpt het team een stap dichter bij betere behandelingen voor patiënten met een hersentumor.