COPD, of chronische obstructieve longziekte, is een langdurige aandoening waarbij de luchtwegen vernauwd raken, meestal door roken of blootstelling aan schadelijke stoffen. Dit leidt tot klachten zoals kortademigheid, chronisch hoesten, slijmproductie en vermoeidheid. COPD omvat vaak zowel chronische bronchitis als longemfyseem. Hoewel de ziekte niet te genezen is, kunnen medicijnen via inhalatoren, rookstop en goede begeleiding de symptomen verlichten en de levenskwaliteit verbeteren. Correct gebruik van inhalatiemedicatie is daarbij essentieel.
COPD-patiënten die tijdens hun opname intensief worden begeleid door een ziekenhuisapotheker gebruiken hun inhalatiemedicatie correcter en met meer vertrouwen. Dat blijkt uit een studie van Annelies I.M. Walravens en Emma Walravens (Geneeskunde en Farmacologie, Vrije Universiteit Brussel), in samenwerking met collega’s van onder meer het Koningin Elisabeth Instituut in Oostduinkerke. De studie toont ook aan dat het gebruikte protocol haalbaar is binnen de klinische praktijk en door zorgverleners breed gedragen wordt.
"De meeste studies vertrekken vanuit een hypothese, maar bij ons kwam het idee uit de praktijk zelf," zegt Annelies Walravens. "We zagen dat patiënten met COPD vaak worstelen met het correct gebruik van hun inhalatoren. Onze studie heeft aangetoond dat intensieve, stapsgewijze begeleiding door een apotheker daar echt een verschil kan maken."
Het onderzoek bouwt verder op eerder werk van prof. Eline Tommelein, die de impact van farmaceutische begeleiding in officina-apotheken onderzocht. "In onze studie hebben we dat model aangepast aan een ziekenhuiscontext, specifiek het Koningin Elisabeth Instituut dat gespecialiseerd is in revalidatie van longpatiënten," legt Emma Walravens uit. "We volgden elke patiënt in totaal zes keer op, verspreid over hun opnameperiode en de weken erna."
De studie toonde niet alleen een verbetering in het puffergebruik, maar gaf ook aan dat patiënten zich gesterkt voelden. "Voor veel patiënten was dit de eerste keer dat ze zo'n uitgebreide uitleg kregen over hun medicatie," vertelt Stephanie Wuyts (Research Center for Digital Medicine, VUB). "Ze waardeerden die persoonlijke aandacht enorm, wat hun therapietrouw zeker bevorderde."
Ook de zorgverleners stonden achter het initiatief. "Tijdens een focusgroep aan het einde van het traject bleek dat artsen, verpleging, ICT-medewerkers en andere disciplines de meerwaarde van het protocol erkenden," zegt Sander Boudewyn (Koningin Elisabeth Instituut). "Ze zagen het als een realistische, maar waardevolle aanvulling op de zorg."
De haalbaarheid van dit type interventie wordt nog versterkt door de inzet van ondersteunende diensten. Kayleigh Spriet (Koningin Elisabeth Instituut): "Met een goede taakverdeling en IT-ondersteuning kan de apotheker zich focussen op waar hij of zij het verschil maakt: educatie en opvolging."
Volgens Dr. Kristel De Paepe, longarts in het Koningin Elisabeth Instituut, zit de kracht van het project in de samenwerking. "We hebben in deze studie echt kunnen tonen dat multidisciplinair werken de patiëntenzorg verbetert. En dat apothekers daarin een centrale rol kunnen spelen."
Prof. Eline Tommelein (VUB) besluit: "Dit onderzoek bevestigt dat wat begon als een pilootproject, nu een sterke basis vormt voor een structurele aanpak binnen ziekenhuizen. De resultaten geven handvatten om therapietrouw structureel te verbeteren — en dus ook de levenskwaliteit van de patiënt."
Referentie:
Walravens A, Walravens E, Wuyts S, et al. Inhalation innovation: optimizing COPD care through clinical pharmacist integration in a rehabilitation hospital's multidisciplinary team – a quality improvement study. Chronic Obstr Pulm Dis. 2025; 12(3): 240-249. doi: http://doi.org/10.15326/jcopdf.2024.0569