Volgens VUB-socioloog Mark Elchardus zal de wereldorde mogelijk in elkaar klappen
Tegen het virus gebruikt onze regering de triple-L-methode: laat, laks en leugenachtig. Niet uit slechte wil, maar omdat zij slachtoffer is van globalisering. Kapitaal, goederen, mensen en virussen verplaatsen zich snel en continu over de planeet, maar als je iets dringend nodig hebt, zoals mondkapjes of testkits, is het er niet. De productieketens van goederen die cruciaal zijn voor ons overleven zijn te lang, strekken zich uit over te veel landen en maken ons afhankelijk van uiteindelijk één land waar de boel zonder voorafgaandelijke verwittiging kan mislopen.
Dit opiniestuk verscheen eerder op demorgen.be (+).
Waanzin. Enkel een lichtzinnige kwast als Georges-Louis Bouchez, voorzitter van MR, kan nog beweren dat elke vraag om globalisering tot redelijke proporties te herleiden, een terugkeer naar de middeleeuwen signaleert (DS 4/4). Moeten we dan ook, vraagt hij smalend, zelf vliegtuigen bouwen? Weet ik niet, maar als we het materiaal zelf kunnen maken waarmee we verhinderen dat de mensen in onze woonzorgcentra bij bosjes eenzaam sterven en waarmee we ons verzorgend personeel kunnen beschermen, waarom dan niet, meneer Bouchez?
Nagenoeg elke ernstige crisis van de laatste twintig jaar werd veroorzaakt door overdreven en/of onvoldoende gecontroleerde grensoverschrijdingen van kapitaal, goederen, terroristen, toeristen en migranten. Herinnert u zich nog die zogeheten experts die ons vertelden dat grenzen achterhaald zijn omdat zich steeds meer grensoverschrijdende problemen stellen, zoals pandemieën? Wat zien we Al die overbodige grenzen gaan dicht om ons tegen een virus te beschermen. Hoe vaak hoorden we het niet: grensoverschrijdende problemen kunnen enkel grensoverschrijdend worden aangepakt, globale problemen vergen globale oplossingen.
Er is bijvoorbeeld geen Europese solidariteit, geen Europese gemeenschap.
Waar zie je vandaag die grensoverschrijdende, globale oplossingen? Het zijn nationale overheden en alleen zij die optreden tegen het virus. Dat veronderstelt solidariteit en gemeenschapsgevoel en er is bijvoorbeeld geen Europese solidariteit, geen Europese gemeenschap. Spijtig, maar ook spijtige dingen zijn reëel. Duitsland verbood de uitvoer van mondkapjes, Frankrijk nam de voorraad in beslag om ze in eigen land te houden, brute macht wordt gebruikt om eigen volk eerst te bedienen. Dat gemeenschapsgevoel zal weliswaar niet volstaan om ons economisch te redden. Via de Europese Unie openden we een gemeenschappelijke rekening met mensen waarmee we niet solidair zijn. Enkel welbegrepen eigenbelang verbindt je dan, mogelijk met mensen waarvan je vermoedt dat ze onzorgvuldig omspringen met de gezamenlijke rekening.
Maar laten we optimist blijven. Kijk naar de positieve neveneffecten van ons gevecht met het virus. Grenzen dicht, snelwegen leeg, vliegtuigen aan de grond, sterk gemeenschapsgevoel, de natuur herleeft. Alsof Tom Van Grieken en Anuna De Wever hand in hand het land besturen. Ik adem het verschil. De criminaliteit daalt fors. Illegale migranten die dat nog kunnen, keren massaal huiswaarts, naar onveilige landen als Afghanistan, Niger, Pakistan, Tsjad, Soedan, Egypte... zonder enig protest van mensenrechtenactivisten. Coronatopia haast, ware het niet dat de lockdown bij kwetsbare mensen voor veel verborgen ellende zorgt. Maar aan alles komt een einde. Vooruit dan, hoe bouwen we een betere, rechtvaardige, duurzame postcoronawereld?
We staan voor een zware, langdurige economische crisis. Arme en slecht georganiseerde landen gaan kantelen.
Meer vergaderingen, lessen, conferenties en doktersbezoeken in cyberspace. Mensen die nog komen vertellen dat overheden, naties en grenzen achterhaald zijn, verdienen een fikse trap onder de broek. De productieketens inkorten, niet afhankelijk zijn van slechts één of een paar toeleveringslanden, in staat zijn zelf goederen van levensbelang te produceren. Leren dat het nastreven van economische efficiëntie op korte termijn duur en dodelijk kan zijn op de wat langere termijn. Zoals grotere stocks; just in time vertaalt zich als 'veel te laat' als het om mensenlevens gaat. Eerlijker belastingen innen op internationale bedrijven. Meer voedsel lokaal produceren en consumeren. In elk geval grensoverschrijdende verplaatsingen van kapitaal, goederen, mensen en virussen drastisch en duurzaam beperken.
Veel te doen, maar het is best mogelijk dat we, zoals na de crisis van 2008, uiteindelijk niets doen. Het is zelfs mogelijk dat wat rest aan wereldorde in elkaar klapt. We staan voor een zware, langdurige economische crisis. Arme en slecht georganiseerde landen gaan kantelen. Twintig à veertig miljoen mensen kunnen sterven, zo schat men. Maar Georges-Louis Bouchez weet het: de mens "wil bewegen, wil ontdekken, die wil vrijheid". Aandoenlijk, zo'n man uit vervlogen tijden. Wij zitten er wel mee opgescheept. Een grensoverschrijdende oplossing misschien, een Europees plan voor een eerlijke spreiding van liberalen? Wel kans dat Viktor Orban weer gaat dwarsliggen.