Met de B van VUB

Tekst: Aubry Cornelis
Foto's: Bas Bogaerts

Konekt.brussels wil zowel onderwijs als onderzoek versterken. Door studenten te helpen met aanknopingspunten voor een boeiende loopbaan bijvoorbeeld. Of door Brussel te helpen de uitdagingen van de 21ste eeuw met verve aan te gaan. Want de uitdagingen van de stad zijn die van de wereld.
Toepasselijk is dan ook de oorsprong van het woord konekt: het betekent ‘verbinden’ in Esperanto. Maar wat betekent het voor de VUB?
Pauwels: “konekt.brussels draait om onverwachte en hopelijk verrassende verbindingen met alles en iedereen die in Brussel zijn ding doet. De werktitel was de ‘pop-up universiteit’, om te onderstrepen dat het om iets tijdelijk gaat, hier opduikt en daar weer verdwijnt. Dat is ook hoe het leven verloopt. Sommige sporen lopen dood, andere blijven voor altijd.” 

“konekt.brussels draait om onverwachte en hopelijk verrassende verbindingen met alles en iedereen die in Brussel zijn ding doet.”

Als algemeen jaarthema koos u voor surrealisme. Fan van Magritte?
Pauwels: “Magritte deed een stijfdeftige, burgerlijke samenleving anders naar de wereld en zichzelf kijken. Dat surrealisme sluit naadloos aan bij onze universiteit. Het is pure Poincaré: kritisch blijven kijken en denken. Niet het soort surrealisme dat al te vaak als excuus wordt gebruikt voor wat fout loopt in dit land - om er vervolgens niets te hoeven aan verhelpen. Wél een surrealisme dat tunneldenken ontmaskert, dat ons dogma’s doet zien. Ook onze eigen dogma’s. Magritte belichaamt de mantra break down the mental walls.”
 
Vreest u met al die samenwerkingen en cross-overs niet voor de onafhankelijkheid van de unief?
Pauwels: “Onafhankelijk zijn is niet hetzelfde als in isolement werken. Ook op dat vlak is het denken geëvolueerd. Het is niet omdat je samenwerkt dat je schatplichtig bent aan elkaar. konekt.brussels doet eerder het omgekeerde. Net omdat we zoveel connecties maken met zoveel verschillende organisaties en mensen, bewaren en versterken we onze onafhankelijkheid.”
 
“Dit is dan ook geen rondje voor de bühne met enkele bevriende partners. Dàn zouden we de foute boodschap geven. Nu willen we net de geesten openen. Dat kan pas als je ook op mensen en instellingen afstapt waar je mogelijk niet zo positief tegenover staat of geen affiniteit mee hebt. Alleen als je het gesprek aangaat, kan je vaststellen of je mening gerechtvaardigd is. Anders moet je die bijstellen. Daarvoor dient konekt.brussels.”
 
“Als liefhebber van Camus geloof ik dat de zoektocht naar vrijheid een eenzame tocht is. konekt.brussels wordt behalve die individuele ook een collectieve zoektocht. Zo doorbreekt ze even die eenzaamheid.” Lees verder onder de foto.

De campus is een geweldige thuis. Maar geen ivoren toren. Is dat ook een boodschap die u wil geven?
Pauwels: “Als je dat wil, ja. We beschikken over fantastische, rustige campussen en ook dat heeft het denken nodig. Dit is een vrijhaven, een comfortzone, een stukje groen in Brussel. Dus moeten we deze campus koesteren en zo goed mogelijk uitbouwen. Zeker omdat ik ervan overtuigd ben dat de campus studenten over de streep trekt als ze hier voor het eerst op bezoek komen. Hier begint het avontuur. Hier zijn ze altijd welkom. Hier moeten ze zich geborgen kunnen voelen.”
 
“Anderzijds kan je als universiteit onmogelijk zeggen: ‘dit is het nu, hieraan heb je de volgende vijf jaar genoeg.’ Er is ook een wereld daarbuiten. Vandaar de keuze om de Mindblowers sessie in de stad vanaf het tweede bachelorjaar te organiseren. Eigenlijk hebben wij het geluk om op deze campus te zitten, maar ook om in Brussel te zitten. Dat eerste gegeven benutten we goed. Dat tweede ook? Ziedaar de inzet van konekt.brussels.”
 
Is een stad de ideale omgeving om jezelf en de wereld te ontdekken?
Pauwels: “Dorp en stad zijn gelijkwaardig. En de stad is geen ‘ideale’ omgeving. Maar stedelijkheid rukt wereldwijd wél op. Ook in dorpen duiken grote, fundamentele uitdagingen op die we eerder alleen met steden associeerden.”
 
Welke precies?
Pauwels: “Ik zie er, met en dankzij Eric Corijn, minstens drie. Eén: de relatie tussen stad en natuur. Hoe gaat een steeds dichter bevolkte stad om met haar energievoorziening, hoe wordt ze zelfbedruipend? Hoe verhoudt ze zich tot de natuur? Twee: identiteit. Je kan in Brussel geen twee wijken doorkruisen zonder met die vraag én met je eigen identiteit geconfronteerd te worden. Het maakt niet eens uit of je dat kosmopolitisme, multiculturalisme of superdiversiteit wil noemen: er is geen ontsnappen aan. Dus is de enige relevante vraag: hoe gaan we ermee om? Drie: ongelijkheid. Niet alleen economisch, het gaat over meer dan de inkomenskloof tussen de expat en delen van de Brusselse bevolking. Het debat is breder dan dat, handelt ook over sociale, culturele en politieke ongelijkheid en participatie.”
 
“Ik vind dat stuk voor stuk vraagstukken waarvan een universiteit het zich niet kan veroorloven om aan de zijlijn te gaan staan. Brussel reikt ze spontaan aan. De sustainable development goals kristalliseren zich hier uit, in deze stad. Als wij kunnen helpen met zoeken naar antwoorden, dan moeten we dat doen.”

“Als deze oefening helpt de B in de VUB te onderstrepen, dan is ze wat mij betreft geslaagd.”

U schreef deze zomer in de krant een opiniestuk over het verschil en de relatie tussen praktische, lineaire tijd (Chronos) en de tijd om bewust bij de dingen stil te staan (Kairos). Is dit zo’n Kairos-moment?
Pauwels: “Ik denk in elk geval dat vele kaarten goed liggen. Langs de ene kant is dit een soort verstilde tijd, anderzijds voelt iedereen instinctmatig een urgentie aan. Er is ook veel individueel voluntarisme aanwezig vandaag, dat voel ik overal waar ik ga. Dat wijst erop dat het niet zozeer om een van boven- of buitenaf opgelegde urgentie gaat, maar om een oprechte wens om even stil te staan en na te denken wat we precies gaan ondernemen en hoe. Brussel is tegelijk dat rustpunt én die actuele, urgente bevraging. Als deze oefening ons kan helpen de B in de VUB heel hard te onderstrepen, dan is ze wat mij betreft geslaagd. Dat zal met vallen en opstaan gaan. Traag. Maar langzaam kantelen is ook mooi.”
 
Is dit een mijlpaal in uw project als rector?
Pauwels: “Wat is een universitas in de 21ste eeuw? Wat kan ze zijn? Die vraag hield me enorm bezig toen ik overwoog om me kandidaat te stellen als rector. En eens je erover nadenkt, kan je er niet omheen dat het om meer moet gaan dan wetenschappelijke of economische impact alleen. Je hebt een hele community nodig om goede wetenschap te bedrijven en een maatschappij te verbeteren. Inzichten van anderen, ook als dat géén wetenschappers zijn. De taxichauffeur kan mij een waardevol inzicht bezorgen en de vakgroep kan het even later in een vergadering naar een ander niveau tillen. Alleen: als je gebukt gaat onder voortdurende publicatiedruk, kan je niet altijd even de tijd nemen om onbevangen naar je collega luisteren. Dat is mijn punt.”
 
Wetenschap bedrijven is niet altijd meetbaar?
Pauwels: “Meten is belangrijk. Je kan niet blind varen. Het is evenwel slechts een begin. Na het weten komt het begrijpen. Cijfers stellen gerust en geven een richting aan, maar wetenschap noch samenleving kunnen gereduceerd worden tot alleen maar cijfers. Daarom hebben we ook nood aan wat surrealisme. Écht surrealisme, zoals we met ons jaarthema beogen. In die beweging dan de V en de B van VUB realiseren: dat is een mooie gedachte.”
 

Partner worden van konekt.brussels? Surf naar konekt.brussels voor meer informatie.

Lees ook:
> Caroline Pauwels zet nieuw academiejaar in met blik van Magritte
> Trots om bij de VUB te horen
> VUB diploma op zak. En dan?

Wat betekent konekt.brussels concreet voor de student?
Pauwels: “Op wat we al deden in, rond en met Brussel kleven we vanaf nu consequent het konekt.brussels logo. Zo ziet de student meteen de link met de stad. En dat is al behoorlijk wat: lezingen op locatie, een escapade naar de Cinematek, de Europese instellingen bezoeken, demografisch onderzoek in de gemeenten, sociologisch onderzoek in de wijken, mobiliteits- en samenlevingsonderzoek in de piétonnier….”
 
“Twee: we lanceerden een oproep naar Brusselse organisaties om infrastructuur ter beschikking te stellen: niet voor een week of een maand maar voor een heel semester. Zo weten studenten en proffen zelf ook nog waar en wanneer ze ergens moeten staan (lacht). Dat kan bij het VBO zijn. De Bozar doet mee. Bij het Nationaal Orkest van België is er een aula. In de Bellevue zit je onder de kroonluchters, mét zicht op het Koninklijk Paleis. Allemaal plekjes die studenten gaan ontdekken en zeggen “Ah tiens, is dat hier? Ah, maar dat ligt naast het Warandepark!” Het zal hen dus in beweging en volgens mij ook aan het denken en ontdekken zetten.”
 
“Een derde stap die hier en daar wordt gezet, is locatie en inhoud samenbrengen. Sommige organisaties zijn zelf vragende partij: ze willen behalve een ruimte ook kennis delen. Dat is dan bijvoorbeeld de CEO van Solvay die een uurtje zijn dossiers van het moment of zijn visie op de economie met je bespreekt terwijl je daar les hebt. Zo geven we gestalte aan de vijfde pijler van onze onderwijsvisie. Die helpt onze studenten zich voorbereiden op hun professionele loopbaan.” 

“Voor veel studenten is kiezen voor Brussel al een statement op zich, vaak tegen de stroom in. konekt.brussels maakt er een collectieve en persoonlijke ontdekkingstocht van.”

Het is dus wel meer dan wat les volgen op verplaatsing?
Pauwels: “konekt.brussels is één grote aanmoediging om de stad én stedelijkheid te ontdekken. In gesprekken met ouders, alumni en studenten viel mij op dat zij dat echt als een statement ervaren om in de hoofdstad te gaan studeren. Kiezen voor Brussel ís al een moedige keuze, vaak tegen de stroom in. En dus kunnen deze studenten absoluut ook de stap in zich helemaal in die stad te smijten.”
 
Daar hebben ze zelf alle baat bij?
Pauwels: “Inderdaad, op tal van niveaus. Deze stad wordt ooit misschien de plek waar ze aan het werk gaan. konekt.brussels brengt hen in contact met tal van organisaties. Daarnaast is het een persoonlijke ontdekkingstocht, net zoals een Erasmusuitwisseling dat is. Tot slot is de stad en alles wat ze te bieden heeft een waardevol onderzoeksdomein.” Lees verder onder de foto.

Waar speelt konekt.brussels zich af?
Pauwels: “In een eerste beweging rond de Ravensteingalerij. Veel VUB’ers pendelen. ZIj zetten voet aan Brusselse wal in het Centraal Station. Met konekt.brussels zitten ze meteen aan de universiteit, want ook de NMBS stelt een ruimte ter beschikking. Zie het als eilandjes van een archipel. Van het station via de Ravenstein maken we de link met de Kroonlaan en zo weer helemaal tot hier. Omgekeerd, van op de campus gezien rolt de VUB langs die as de stad in. Idem voor de ULB, die zakken in vanaf de Vijvers van Elsene. Want zij stappen mee in dit verhaal.”
 
Er is ook een tweede luik, gebald in één week?
Pauwels: “Ja, kort voor de Paasvakantie willen we met zoveel mogelijk mensen off campus, de stad in. Onder welke vorm of hoelang beslissen de opleidingen en docenten zelf. Dat kan één namiddag zijn, een paar gestolen uurtjes, of enkele dagen. Ik wilde dit luik er absoluut bij, omdat het een expliciete beweging is van de VUB richting Brussel en het metropolitane.”
 
“Ik besef wel dat konekt.brussels bovenop al de rest komt. Sommige mensen vragen zich af hoe ze dat er nog bij moeten nemen tijdens het academiejaar. Ik heb begrip voor die bezorgdheid, ze is legitiem. Hier heerst tijdsdruk bij veel leden van het academisch en ondersteunend personeel. Mensen hoeven ook niet meteen de stad plat te lopen. Ik hoop alleen dat iedereen er op termijn iets aan heeft. Eén week off campus net voor de Paasvakantie is daarom een optie voor wie wel wil maar daar niet veel tijd kan voor vrijmaken.”

“Artiesten en wetenschappers vertrekken vanuit verwondering of ergernis. Wij krijgen van allebei het resultaat van die bevraging te zien.”

Geen twee zonder drie. In een derde luik wil u ook kunst en wetenschap dichter bij elkaar brengen.
Pauwels: “Ja. Art&D heet dat stuk, vrij naar R&D. Artiesten en wetenschappers lijken namelijk op elkaar. Ze vertrekken allebei vanuit een verwondering, een ergernis of toch minstens onbegrip over wat ze om zich heen waarnemen. Alleen werken ze in andere referentiekaders en uiten ze die hunkering om in te grijpen op hun omgeving anders. Wat wij van beide te zien krijgen is het resultaat van die zoektocht of bevraging.”
 
Met die analyse gaat konekt.brussels aan de slag?
Pauwels: “We willen inderdaad de relatie tussen kunst, cultuur en wetenschap versterken. Voor dit luik kijken we daarom meer in de richting van culturele instellingen. Vanaf de tweedejaars bachelors openen we het academiejaar in de KVS, met een openingssessie Mindblowers. De grens tussen artiesten en docenten zal er helemaal vervagen. Het thema van die sessie is ‘verzet’, een knipoog naar mei ‘68.”

“Het surrealisme van Magritte sluit aan bij onze universiteit. Het is pure Poincaré. Kritisch blijven denken. Break down the mental walls.”