De kwaliteit van de relatie patiënt-zorgverlener kan de zorg aan de patiënt beïnvloeden. Welke factoren spelen daarin mee? Wat is patient empowerment concreet en welke rol speelt het in die relatie? Deze vragen worden op toegankelijke wijze beantwoord in een actueel boek met nieuwe wetenschappelijke inzichten van communicatiewetenschapper en onderzoeker Edgard Eeckman PhD. Tegelijk lanceert hij samen met patiënte Inge Vandelannoote de VZW Patient Empowerment.
Edgard Eeckman, die communicatiemanager is van het UZ Brussel, doctoreerde in oktober vorig jaar in de communicatiewetenschappen aan de VUB met een doctoraat over macht in de relatie patiënt-(huis)arts en de invloed van het internet als bron van gezondheidsinformatie daarop. De kern van zijn studie was de machtsdynamiek en dat leverde hem inzichten op in de machtsdynamiek en wat patient empowerment concreet betekent. Vandaag maakt hij in het zeer actuele boek “Balanceren tussen macht en onmacht – Patient empowerment als grondslag voor gelijkwaardigheid in de relatie patiënt-arts” zijn inzichten toegankelijk voor een groter publiek. Artsen, maar ook andere zorgverleners, zorgorganisaties, patiëntenverenigingen en patiënten vinden er nieuwe inzichten in.
Het boek telt 188 pagina’s en is helemaal geïllustreerd door cartoons van Arnout Fierens alias Arnulf. Daarnaast bevat het ook een aantal tekeningen die de auteur maakte van zijn moeder met dementie. Daardoor werd het boek niet louter een toegankelijk verslag van wetenschappelijke inzichten maar ook een persoonlijk getint verhaal. Het boek werd uitgegeven door Politeia en kan besteld worden via elke erkende boekhandel en rechtstreeks bij Politeia: www.politeia.be.
De relevantie
De kerngedachte van het boek is dat een zorgverlener niet enkel de beste zorg moeten verlenen aan een patiënt, maar ook moet trachten om in de mate van het mogelijke zijn autonomie te herstellen of behouden. Dat betekent dat de arts de controle deelt met de patiënt. Uit het onderzoek van Edgard Eeckman blijkt dat nog te vaak in de plaats van de patiënt wordt beslist. Terwijl zijn onderzoek aantoont dat de tevredenheid van patiënten over en het vertrouwen in hun huisarts zeer hoog is, is het gevoel dat patiënten hebben over de controle die ze kunnen uitoefenen op hun eigen zorg een stuk lager.
De auteur bekijkt macht in de relatie patiënt-arts vanuit een ongebruikelijke invalshoek. Op de achtergrond van de relatie sluimert afhankelijkheidsmacht: een macht die niet altijd zichtbaar is, maar wel grote invloed kan hebben op het gedrag van zowel de patiënt als de zorgverlener. Vanuit deze ongebruikelijke visie op macht detecteert de auteur de concrete ingrediënten van patient empowerment en geeft hij aan dat het antwoord op de bestaande asymmetrische machtsrelatie ligt in het delen van de controle tussen patiënt en zorgverlener via patient empowerment. Patiënt en zorgverlener zijn wederzijds afhankelijk, ze hebben elkaar nodig. Maar de arts heeft in de relatie het machtsoverwicht en een ernstig zieke patiënt is kwetsbaar.
Afhankelijkheidsmacht uitoefenen is noch in het belang van de patiënt, die de best mogelijke zorg wil krijgen, noch in dat van de zorgverlener, die de best mogelijke zorg wil verstrekken. Als beide actoren dat ten volle beseffen, kan de relatie zelf alle kansen krijgen. Het boek is een warm beargumenteerd pleidooi voor een gelijkwaardige patiënt-zorgverlener relatie in wederzijds respect.
Edgard Eeckman: “Ik heb mijn eigen moeder door dementie zien afglijden van een geëmancipeerde, zelfstandige vrouw naar een totaal afhankelijk wezen en zelf heb ik ook al als patiënt de afhankelijkheid ervaren van zorgverleners en van het zorgsysteem. Die ongewenste afhankelijkheid kan ziek maken en leiden tot frustratie en agressie. Het is dus ook zaak tijdens het zorgproces de autonomie van de patiënt zo goed mogelijk te onderhouden. Eigenlijk gaat het over het behouden van zijn menselijke waardigheid."
Actie: de VZW Patient Empowerment!
Om de inzichten rond patient empowerment zoveel mogelijk ingang te doen vinden, hebben Edgard Eeckman en patiënte Inge Vandelannoote de VZW Patient empowerment gelanceerd. Samen met verpleegkundige Liesbeth Moortgat en prof. dr. Sebastiaan Engelborghs vormen zij de raad van bestuur. De VZW Patient Empowerment streeft naar een gelijkwaardige relatie tussen patiënt en zorgverlener, in wederzijds respect. Ze wil die expertise en visie uitdragen op congressen en symposia, tijdens opleidingen en cursussen, in publicaties, via een nieuwsbrief en nog veel meer andere initiatieven en dit uiteraard in samenwerking met bestaande organisaties van zorgverleners, patiënten en anderen. Bovenal verzamelt de VZW gelijkgezinden. Mensen die ook vinden dat de relatie patiënt-zorgverlener gelijkwaardig hoort te zijn. Omdat ze het zelf al anders hebben ervaren. Of uit principe, omdat ze gelijkwaardigheid een essentiële waarde vinden. Een waarde die des te belangrijker is als een mens ziek is en daardoor extra kwetsbaar.
De VZW richt zich niet tegen iets, maar voor iets ; het sleutelwoord is Samen. Al meteen bij de eerste contacten werden meerdere individuen en zorgorganisaties lid. Inge Vandelannoote: “Ik heb al 20 jaar colitis ulcerosa en kreeg in augustus een stoma. Ik besliste dat ‘bewust’ en weloverwogen en in overleg met mijn arts. Ik heb ervaren hoe belangrijk het is dat de patiënt zo’n beslissing mee neemt. Want het is zijn lichaam en zijn leven. Informatie en kennis delen, luisteren en wederzijds argumenten uitwisselen, en dan samen beslissen. Ik sta daarom helemaal achter de principes van patient empowerment en wil ze actief en enthousiast verder helpen verspreiden."
Info op www.patientempowerment.be.