Mijnheer de Minister-President van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Rudi Vervoort,
Mevrouw de Minister van Huisvesting, Levenskwaliteit, Leefmilieu en Energie, Céline Fremault,
Mijnheer de Minister van Financiën, Begroting en Externe Betrekkingen, Guy Vanhengel,
Mijnheer de Minister van Mobiliteit en Openbare Werken, Pascal Smet,
Twee jaar na een eerste open brief in de pers stellen we nog steeds ernstige feiten vast: ondanks de wettelijke verplichting die sinds 2010 op de overheid rust om een betere luchtkwaliteit te garanderen, leeft de bevolking vandaag in gevaarlijke en ongezonde lucht.
Luchtvervuiling mag dan veelal onzichtbaar zijn, onderzoek toont een verregaande schadelijke impact op de volksgezondheid aan. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) die strengere richtsnoeren aanbeveelt dan de Europese Unie, klasseerde luchtvervuiling en fijnstof in 2013 als ‘zeker kankerverwekkend’ en in dezelfde categorie als tabak. Zelfs als niet-roker lopen we door de blootstelling aan schadelijke polluenten het risico te sterven aan longkanker.
De luchtverontreiniging is schadelijk voor de gezondheid en het welzijn van de Brusselaars en de pendelaars, vooral voor kinderen, ouderen en mensen die reeds door ziekte zijn getroffen.
Luchtvervuiling leidt tot:
- verhoogd risico op hart- en vaatziekten (infarct, hartritmestoornissen, hartfalen, beroerten) [1] ;
- toename van long- en blaaskankers [2] ;
- toename van leukemie bij kinderen [3] ;
- toename van astma (nieuwe gevallen en verergering) en chronische bronchitis [4] ;
- toename van allergieën;
- schadelijke effecten tijdens de zwangerschap : toename van vroegtijdige geboorten en laag geboortegewicht, vermindering van de longfunctie en kinderastma bij bovenmatige blootstelling aan fijnstof tijdens de zwangerschap [5];
- cognitieve beperking bij ouderen en kinderen [6].
Wij hebben kunnen vaststellen dat luchtvervuiling in Brussel een rol speelt in:
- meer dan 20% van de opstoten van bronchitis bij jonge astmapatiënten;
- meer dan 20% van de hospitalisaties van COPD-patiënten (chronisch obstructief longlijden);
- meer dan 30% van de hartinfarcten bij de volwassen patiënten met ischemische hartaandoeningen [7].
Dit alles leidt tot een afname van de levensverwachting die overeenkomt met 632 vroegtijdige overlijdens per jaar [8] en een toename van afwezigheden, medicatiegebruik, ziekenhuisopname en verhoogde sterfte bij patiënten met long- en hartziekten. Dit zou kunnen worden vermeden als Brussel de richtsnoeren van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zou naleven en de gemiddelde concentratie van 20µg/m3 fijne deeltjes niet zou worden overschreden. De winst in levensverwachting zou zich vertalen in een jaarlijks indrukwekkend bedrag van 758 miljoen euro. [9]
Als artsen, wetenschappers en organisaties begaan met gezondheid, zijn wij erg begaan met de sociale kant van het beleid. Vooral de zwaksten worden aan de hoogste luchtvervuiling blootgesteld. Het is onaanvaardbaar dat wij een generatie jongeren laten opgroeien in het volle bewustzijn van deze verontrustende risico’s. Vroege blootstelling maakt mensen in het latere leven extra kwetsbaar voor de hierboven besproken ernstige ziekten. Luchtvervuiling heeft bijgevolg een blijvende negatieve impact op onze gezondheid gedurende het hele leven. Deze ziekten kunnen verreikende effecten hebben op de kwaliteit van het leven van burgers, hun gezinnen, hun levensonderhoud en hun financiën.
Wij willen het beste voor onze patiënten en voor de volksgezondheid. Wetenschappelijk onderzoek leert ons welke oorzaken we moeten aanpakken om burgers te beschermen. Het voorkomen van blootstelling aan vervuilde lucht is een vereiste voor een goede gezondheid. Maar het realiseren ervan is een verantwoordelijkheid van onze regering en ministers. Gezonde lucht is van levensbelang en een basisrecht voor iedereen, voor de meer dan 1,2 miljoen inwoners van Brussel en de 350.000 pendelaars die hier dagelijks komen werken. Het is hoog tijd dat de regering haar verantwoordelijkheid opneemt en een duidelijk en doeltreffend actieplan uitwerkt en ten uitvoer brengt om deze stille en onaanvaardbare gezondheidscrisis het hoofd te bieden.
Helaas wordt de lat niet hoog gelegd.
Het Lucht-, Klimaat- en Energieplan, het beleidsplan dat de Brusselse regering heeft opgesteld in 2016, is veel te vaag en voldoet ons inziens niet aan de eisen van Europese luchtkwaliteitsrichtlijn. In Brussel worden de Europese normen inzake luchtvervuiling (richtlijn 2008/50/EC) nog steeds overschreden. Daarbij komt dat het Brussel meetnet dat de luchtkwaliteit controleert te weinig meet waar de bevolking aan de hoogste concentraties wordt blootgesteld zoals in de Europese luchtkwaliteitsrichtlijn is vastgelegd.
De Lage-emissiezone (LEZ) is vandaag de meest verregaande maatregel van het Brussels beleidsplan voor betere luchtkwaliteit. Afgezien van het feit of de LEZ werkelijk start op 1 januari 2018 met het bannen van EURO1 voertuigen, toont een studie in opdracht van het Brussels Gewest [10] aan dat de "LEZ geen schokkende effecten zal teweegbrengen op het behalen van de Europese normen voor PM10 en NO2." Deze studie houdt echter géén rekening met het Dieselgate schandaal. Duitse steden met een LEZ die reeds EURO3 voertuigen bannen voldoen nog steeds niet aan de norm. LEZ is dus een eerste stap, maar lang niet voldoende om burgers echt te beschermen.
Een veel daadkrachtiger beleid is noodzakelijk om de gezondheid van de burger werkelijk te beschermen. Naast de bovengenoemde polluenten zijn ultrafijnstof en roet uiterst gevaarlijk voor de volksgezondheid want ze dringen diep onze longen en bloedbanen binnen. Roet staat op de WHO-lijst van kankerverwekkende stoffen en is afkomstig van dieselwagens. Op verschillende drukke verkeersassen in Brussel worden onaanvaardbare uitstoten gemeten.
Eén van de grootste problemen in Brussel is het teveel aan motorfietsen, wagens, bestel- en vrachtwagens op fossiele brandstoffen, in het bijzonder diesel.
Het terugdringen van het aantal slachtoffers door luchtvervuiling is mogelijk, maar vereist meer ambitieuze en efficiënte maatregelen zoals:
- vergroening van de verkeersfiscaliteit: fiscale ontmoediging van fossiele mobiliteit en aanmoediging van schone mobiliteit incl. de voorbereiding van een dieselban met gerichte communicatie en aanmoediging om voor schone vervoerswijzen- en middelen te kiezen;
- verplichting van roetfilters voor dieselmotoren gekoppeld aan strikte naleving tot de invoering van een dieselban;
- strikte handhaving van het verbod op stationair draaien ;
- dwingende lokale verkeerssturing en –beheersmaatregelen incl. ontmoediging van overbodig verkeer door tele-geleiding naar de meest dichtbijzijnde parkeergelegenheden;
- vastleggen van (normen voor) veilige afstandszones tussen enerzijds verkeersaders als bron van luchtvervuiling en anderzijds toekomstige voorzieningen voor kwetsbare bevolkingsgroepen, woongebieden en verblijfsvoorzieningen alsook de toepassing van deze afstandszones;
- voor iedereen toegankelijk, efficiënt, comfortabel én schoon openbaar vervoer en gedeelde mobiliteit gecombineerd met parkeren aan de stadsrand en stations;
- grote investeringen in fietsfaciliteiten en elektrische fietsen.
Het klopt dat het Brussels Gewest het probleem van luchtvervuiling niet alleen kan oplossen. Luchtvervuiling is een gewestoverschrijdend probleem, waarvoor dringend afspraken tussen de Gewesten en op federaal vlak nodig zijn. Toch mag dat geen excuus blijven om niet doortastender te handelen in Brussel zelf. Integendeel. De Brusselse regering kan zelf krachtige maatregelen nemen.
In het belang van alle bewoners en pendelaars vragen wij u dringend:
1. het lanceren van een brede informatiecampagne gericht aan de Brusselaars en pendelaars die iedereen correct informeert over de luchtvervuiling in de stad en de kwalijke gevolgen voor de volksgezondheid zodat het draagvlak voor dringende maatregelen groeit;
2. het uitwerken van een correct en efficiënt luchtkwaliteitsmeetnet in het Brussels Gewest dat voldoet aan de Europese richtlijnen;
3. naast ambitieuze doelstellingen voor PM10, PM2.5 en NO2 tevens doelstellingen voor roet op te nemen om de kwalijkste effecten van luchtvervuiling drastisch te verminderen;
4. een duidelijke en dringende kalender vast te leggen met concrete stappen om de genoemde doelstellingen te realiseren.
De gezondheid en het welzijn van ons allen zijn in het geding !
Met de meeste hoogachting,
(Volledige lijst van ondertekenaars kan geraadpleegd worden op bruzz.be)