Opening academiejaar Vrije Universiteit Brussel: Science as a Public Good

Dinsdag 27 september 2022 –Vanmiddag opende kersvers rector Jan Danckaert het academiejaar van de Vrije Universiteit Brussel in het indrukwekkende decor van de iconische, geklasseerde markthal van Abattoir in Anderlecht. Onder het thema ‘Science as a Public Good’ sprak hij over het belang van wetenschap in een wereld in transitie en crisis. “Onderzoek dat industrie en bedrijfsleven mogelijk maakt, kan ook perfect het algemeen belang dienen. En omgekeerd is dat ook zo”, zei de rector. Verder bracht de volledige VUB-community hulde aan de betreurde ererectoren Caroline Pauwels en Paul de Knop.

Lees hier de openingsrede van Jan Danckaert

“De wereld heeft je nodig”, besloot de rector zijn openingsrede. ”Het is niet alleen de slagzin van de VUB, het is vandaag een noodkreet.” Hiermee benadrukte Danckaert niet voor het eerst in zijn toespraak de nood aan wetenschappers en onderzoek, beide ten dienste van de maatschappij.

“Wetenschap is een publiek goed”, aldus Danckaert. Maar vooraleer die wetenschap werkelijk publiek goed wordt, moet er aan enkele noodzakelijke voorwaarden voldaan worden. Wetenschap moet volgens Danckaert open zijn, want door het delen van data en onderzoekresultaten komen we sneller tot betere en duurzamere oplossingen. Danckaert pleitte voor een mentaliteitsverandering: “Laten we inzetten op het niet-meetbare. Er is namelijk een tendens om werkelijk alles in indexen en cijfers uit te drukken. Het gevaar bestaat dat we ons enkel laten leiden door wat we kunnen meten. Alsof we de waarde van de Mona Lisa kunnen afleiden van de afmetingen van het doek.” 

Daarbij mag het belang van de schaalgrootte niet worden onderschat: “We moeten onze krachten bundelen”, zei Danckaert. “We doen vandaag veel, heel veel. Maar helaas te vaak te veel met te weinig. Met te weinig mensen en middelen. Alles wat we doen, zou altijd in verhouding moeten staan tot wat we effectief aankunnen.”

Tenslotte riep Danckaert ook op om de wetenschap te verdedigen. “De wetenschap wordt in vraag gesteld en complotdenken kent een opmars. We moeten onze verantwoordelijkheid nemen.” Danckaert stelt voor om veel meer in te zetten op wetenschapscommunicatie, voor de verspreiding de wetenschappelijke methode bij een zo breed mogelijke lagen van de bevolking. “Science is not just another opinion”, waarschuwde Danckaert. Wie dat gelooft, mag zonder een parachute uit een vliegtuig springen.

Na de openingsrede van de rector, was het de beurt aan Karsten De Clerck, voorzitter van de VUB. In zijn toespraak bracht hij hulde aan de voorgangers van Jan Danckaert. “Als er iets drukt op ons als VUB-gemeenschap, dan zijn het niet zozeer de donkere wolken die we boven ons zien samentrekken – want die wolken kunnen en zullen we mee helpen verdrijven – maar wel het plotse wegvallen van twee monumenten. Het overlijden begin augustus, in 24 uur tijd, van onze ererectoren Paul De Knop en Caroline Pauwels heeft onze universiteit zwaar getroffen.”

“Tijdens de herdenking voor Caroline Pauwels eerder deze maand had ik het over de drie woorden die spontaan bij me opkomen als ik aan haar denk”, zegt De Clerck: “Liefde. Droom. Inspiratie. Caroline was niet alleen uitzonderlijk als rector, ze was ook ontzettend geliefd. Ze was een permanente bron van inspiratie voor iedereen en ze deed ons dromen. Ze had een innerlijke kracht waar niemand echt de vinger op kon leggen en die tot op het einde overeind is gebleven. De kracht van het possibilisme. Het diepe besef dat we de wereld beter kunnen maken, en we beginnen met onze universiteit, want op ons komt het aan.”

“De voorganger van Caroline, Paul De Knop, had de VUB al even ingrijpend veranderd en sterker gemaakt”, merkte De Clerck op. “Hij had een soortgelijke innerlijke kracht, die tot uiting kwam in zijn levensmotto: optimism is a moral duty. Dat optimisme heeft de VUB gered. Want toen Paul in 2008 als rector van start ging, zagen velen de toekomst van de universiteit somber in. De verwachting was dat het universitaire landschap grondig hertekend zou worden en dat er voor een onafhankelijke VUB nauwelijks nog plaats zou zijn. Paul is daar meteen resoluut tegen ingegaan. Net als Caroline was hij een bevlogen bruggenbouwer. In de eerste plaats tussen de VUB en de ULB, met de Brussels University Alliance. VUB en ULB laten werken wat sommigen in België niet meer willen laten werken: samen mooie dingen doen, over de gemeenschapsgrenzen heen.”

Tot slot werd tijdens de academische opening PACT gelanceerd, de (Caroline) Pauwels Academy of Critical Thinking. In een videoboodschap eerde de eerste curator van PACT, Alicja Gescinska, de bezieler van het nieuwe project. “Een van Caroline Pauwels haar grootste talenten was mensen samen te brengen”, aldus Gescinska. “Ze deed dat door bruggen te slaan tussen de universiteit en de samenleving maar evengoed door academici samen te brengen.”

Met PACT wilde Caroline Pauwels discussie, debat en dialoog stimuleren om samen oplossingen te zoeken voor de problemen waar wereld en maatschappij voor staan. ”Zonder daarbij enkel te focussen op de problemen, maar ook op de oplossingen zelf.”

Abattoir als setting

Van het Paleis voor Schone Kunsten, het Jubelpark en de Gare Maritime tot zes verschillende locaties in Brussel tijdens corona: sinds 2015 organiseert de Vrije Universiteit Brussel haar openingszitting op een plek buiten de campus. Dit jaar koos ze voor het indrukwekkende decor van de iconische, geklasseerde markthal van Abattoir in de Anderlechtse wijk Kuregem. Enerzijds omdat er ruim voldoende plaats was voor de vele  genodigden.  Anderzijds omdat dit haar als Urban Engaged University naar een ander stadsdeel van Brussel bracht.