Difference Day: Vrouwen in de media nog vaak het slachtoffer van een breed scala aan online geweld
Ter gelegenheid van de Werelddag van de Persvrijheid organiseren de VUB en ULB elk jaar Difference Day. Dit jaar was het een tweedaags digitaal evenement op zondag 2 en maandag 3 mei, met als thema “Women Breaking the News”. De twee zusteruniversiteiten reiken vandaag een eredoctoraat uit aan Wit-Russische onderzoeksjournaliste en dissidente Svetlana Aleksijevitsj, en een Honorary Title For Freedom of Expression aan de gevangen genomen Chinese journaliste Zhang Zhan die de Corona uitbraak in Wuhan coverde.
Het International Center for Journalists en UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) hebben wereldwijd vrouwelijke journalisten ondervraagd. Uit de resultaten bleek dat een groot deel van hen op dagelijkse basis slachtoffer worden van een breed scala aan onlinegeweld, waaronder bedreigingen met aanranding en fysiek geweld, grof taalgebruik, intimiderende privéberichten, bedreigingen om hun professionele of persoonlijke reputatie te schaden, digitale veiligheidsaanvallen, een onjuiste voorstelling van zaken via gemanipuleerde beelden, en financiële bedreigingen. De bedreigingen zijn ook steeds meer genetwerkt en worden in toenemende mate geassocieerd met georkestreerde aanvallen die worden gevoed door desinformatie-tactieken die erop gericht zijn journalisten het zwijgen op te leggen.
Daarnaast zijn vrouwen nog steeds veel minder vaak dan mannen te zien in de media. In slechts een kwart van het televisie-, radio- en printnieuws zijn vrouwen onderwerp van een verhaal. In een rapport uit 2015 maakten vrouwen slechts 19% uit van de deskundigen die in nieuwsverhalen aan bod kwamen en 37% van de verslaggevers die wereldwijd verhalen vertelden. Natuurlijk is er de afgelopen jaren vooruitgang geboekt. Maar volgens een wereldwijd onderzoek zal het - als we in het huidige tempo doorgaan - nog 75 jaar duren voordat gendergelijkheid in de media is bereikt.
Eredoctoraat Svetlana Aleksijevitsj
Met de toekenning van een eredoctoraat aan Svetlana Aleksijevitsj willen de VUB en ULB eer betonen aan een auteur die voor zichzelf denkt, vrij spreekt en vrij handelt. Een auteur die bovendien een stem geeft aan diegene waarvan de stem niet vaak wordt gehoord. In haar zoeken naar waarheid deinst ze er niet voor terug, met gevaar voor eigen leven, op zoek te gaan naar de ongemakkelijke feiten en gebeurtenissen die uit de officiële geschiedschrijving worden geschrapt.
Svetlana Aleksandrovna Aleksijevitsj is een Wit-Russische onderzoeksjournaliste, historica en schrijfster, van wie het werk in 2015 met de Nobelprijs voor Literatuur werd bekroond.
Het oeuvre van Aleksijevitsj laat zich lezen als een vorm van hedendaagse mondelinge geschiedschrijving van de Sovjet-Unie en de opvolgstaten. Omdat haar werk mythes en illusies doorprikt en zich niet laat leiden door de officiële versie van de feiten, kwam ze vaak onder het vuur van de autoriteiten te liggen, zowel in de tijd van de Sovjet-Unie, toen ze haar job als journaliste verloor, als nadien als schrijfster in Wit-Rusland, waar haar werk niet kon worden gepubliceerd. Dat maakte dat ze in 2000 haar land diende te verlaten en lange tijd in Parijs en Berlijn verbleef. In 2011 koos ze er bewust voor terug te keren naar Wit-Rusland en werd ze één van de gezichten van de democratische oppositie in het land.
In augustus 2020 mengde Svetlana Aleksijevitsj zich in de protesten tegen de door de zittende president Loekasjenko gemanipuleerde verkiezingen. Op een vrije radiozender maande ze de president aan af te treden: “Vertrek voor het te laat is, voordat u mensen in een vreselijke afgrond stort, de afgrond van de burgeroorlog. Niemand wil bloed zien. U wilt alleen macht. En het is uw machtshonger die bloedvergieten vereist.” Svetlana Aleksijevitsj nam een leidende rol op in de zogenaamde 'Coördinatieraad', die de oppositie tegen Loekasjenko verenigde.
In september 2020 werden alle leden van de coördinatieraad gearresteerd, het land uitgezet of bleken na ontvoering spoorloos verdwenen. Alleen Aleksijevitsj was nog in vrijheid, vermoedelijk omdat het regime haar, omwille van haar internationale prestige niet durfde aan te pakken. Niettemin werd zij het slachtoffer van bedreigingen, als gevolg waarvan westerse diplomaten aanboden haar te “bewaken” om haar veiligheid te garanderen. Hoewel ze aanvankelijk van plan was tot elke prijs in Wit-Rusland te blijven, besloot ze in september 2020 toch uit te wijken naar Duitsland, weliswaar met de intentie zo snel mogelijk terug te keren.
Honorary Title For Freedom of Expression voor Zhang Zhan
Zhang Zhan is een Chinese burgerjournalist en voormalig advocaat die door de Chinese geheime politie is gemarteld en tot vier jaar gevangenisstraf is opgelegd. Dat gebeurde in een haastig proces waarbij geen onafhankelijke waarnemers aanwezig mochten zijn. Zij werd veroordeeld voor het "uitlokken van ruzies en problemen" vanwege haar verslaggeving over de slechte aanpak door de Chinese regering van de COVID-19 pandemie. Zij is de eerste burgerjournalist die is veroordeeld voor berichtgeving over de pandemie in China. Zij versloeg als eerste de uitbraak van het coronavirus in Wuhan. Tenminste 47 andere journalisten worden momenteel in China vastgehouden voor hun berichtgeving over het coronavirus.
De Chinese journaliste begaf zich tijdens de eerste maanden na de uitbraak van het coronavirus naar Wuhan om te rapporteren en getuigenissen te verzamelen over de situatie. Deze werden vervolgens verspreid op sociale media zoals WeChat, Twitter en Youtube. Daarnaast bracht Zhang Zhan verslag uit over het gevangenzetten van onafhankelijke journalisten en het lastigvallen van de families van coronaslachtoffers.
In mei 2020 werd Zhang Zhan gearresteerd en opgesloten op beschuldiging van het “zoeken naar ruzie en het veroorzaken van moeilijkheden”. In de gevangenis leeft Zhang Zhan in erbarmelijke omstandigheden. Ze moet enkelboeien dragen en ook haar handen werden tijdens een periode van drie maanden geboeid. In de gevangenis ging Zhang Zhan over tot een hongerstaking, maar kreeg dwangvoeding toegediend.
De journaliste werd in december 2020 veroordeeld tot vier jaar cel tijdens een haastig proces waar noch internationale pers, noch internationale waarnemers aanwezig mochten zijn.
Tijdens de uitbraak van het coronavirus waren onafhankelijke journalisten de eerste en enige bron van niet-gecensureerde informatie over het virus in China. Deze journalisten staan constant onder druk van de Chinese autoriteiten en worden dan ook vaak gearresteerd. De arrestatie van deze journalisten toont aan dat China de persvrijheid niet respecteert, wat nochtans gegarandeerd wordt door artikel 35 van de Chinese Grondwet van 1982.
Burgerschapsprijs
De 16e Burgerschapsprijs van de Stichting P&V wordt op “Difference Day” werd uitgereikt aan journalist en regisseur Waad al-Kateab. Ze toont het publiek met haar documentaire ‘For Sama’, het dilemma van je land in oorlog te verlaten om te leven en jezelf en je familie een betere toekomst te bieden.
Werelddag van de Persvrijheid
In 1993 verklaarde de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties 3 mei tot de Werelddag van de Persvrijheid om het bewustzijn van het belang van de persvrijheid te vergroten en de regeringen te herinneren aan hun plicht om het recht op vrijheid van meningsuiting, dat is vastgelegd in artikel 19 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, te eerbiedigen en te handhaven.
