Wat betekent het om een goede burger te zijn in tijden van maatschappelijke protesten?
Pieter Meurs, docent Educatiewetenschappen en Wijsbegeerte aan de VUB, heeft een nieuw boek geschreven. Het kreeg de titel "Democratie en Educatie - Over burgerschap en maatschappelijke verandering” mee. Het boek vertrekt vanuit de vaststelling dat straatprotest de laatste jaren in de lift zit en schetst van hieruit in een breed kader de betekenis van politiek en burgerschap. Het boek wordt uitgegeven door VUBPress.
Straatprotesten, maatschappelijke acties, burgerbewegingen … Ze komen meer en meer voor. In zijn nieuw boek gaat Pieter Meurs op een filosofische en agogische manier op zoek naar de politieke betekenis van deze maatschappelijke acties en protesten. Het boek biedt een kritische kijk op de politieke rol van burgers in de democratie. “Hierbij vertrek ik niet vanuit het idee van de goede burger, maar pleit ik voor een vorm van burgerschap die niet al op voorhand bepaald is door een heersende ideologische invulling. In een samenleving die middel en doel steeds strikter aan elkaar koppelt, verdwijnt ruimte voor experiment en vernieuwing.”
Maatschappelijke inzet en engagement
In het boek analyseert de auteur de huidige democratie en haar middenveld in functie van het concept burgerschap. “Burgerschap en burgerschapseducatie betekent voor mij ruimtes voorzien waar burgers kunnen experimenteren met hun eigen maatschappelijke inzet en engagement. Zo breekt het boek een lans voor een sterk en kritisch middenveld”, vertelt Pieter.
“Burgers hebben ruimte nodig om te kunnen experimenteren met nieuwe vormen van samenleven en burgerschap”
Het voornaamste besluit van het boek is dan ook het erkennen en beschermen van een ruimte die de burger toelaat te experimenteren met andere en nieuwe vormen van samenleven en burgerschap. Want de erkenning van zo’n publieke ruimte, impliceert dat de politieke en educatieve betekenis van het publiek ook erkend wordt. Het is een plek waar burgers de mogelijkheid hebben zichzelf te ontplooien en de democratie opnieuw vorm te geven. Los van politiek opgelegde idealen. “Ik ben aan dit schrijven begonnen vanuit de overtuiging dat dit de eigenlijke inzet is van alle vormen van straatprotest, sociaal protest, maatschappelijke actie, burgerinitiatieven en burgerbewegingen. Het zijn initiatieven en praktijken die niet tot doel hebben de burger sociaal bewust te maken of bestaande toestanden te behouden. Ze gelden eerder als een radicale experimenteerruimte voor democratie en burgerschap. Het is zo een ruimte die kritische burgerschapseducatie mogelijk maakt.”
“Protestacties zijn een radicale experimenteerruimte voor democratie en burgerschap”
Zelf vormgeven aan de samenleving
Wat is politiek voor u? Het werk van ministers, partijen, parlementen of overheidsinstellingen? Dat klopt. Maar politiek verwijst ook naar de manier waarop burgers zelf vormen geven aan de samenleving. “Ze doen dit om de zoveel tijd via de stembus, maar méér nog aan de hand van hun individueel en collectief dagelijks maatschappelijk engagement. En via de vele manieren waarop ze zich in het maatschappelijk middenveld organiseren in burgerinitiatieven of sociale bewegingen. Dit boek vertrekt vanuit dit engagement en gaat na wat burgerschapseducatie kan betekenen voor de vorming van kritische burgers”, verklaart de auteur.
Invloed van maatschappij op publieke ruimte
In het boek gaat de schrijver in op de vragen die voortkomen uit de verbinding van democratie en educatie. “Wat leert de huidige maatschappij ons over de manier waarop we nadenken over de vorming van goede burgers? Welk ideaal van politiek handelen en burgerschap zit er verscholen in de politieke situatie van vandaag? Welke educatieve implicaties heeft dit voor de ontplooiing van de burger? Om die vragen te beantwoorden heb ik de invloed onderzocht van de maatschappij op de publieke ruimte. En de gevolgen van deze invloed voor het politieke mandaat dat we als burgers kunnen opnemen. Politiek gaat niet enkel over het zo efficiënt mogelijk bereiken van een of ander ideologisch project of programma. Het gaat vooral over het in vraag stellen van de fundamenten van zo een programma, of het politieke. Als we het politiek potentieel van de burger willen begrijpen, moeten we rekening houden met deze interpretatie van politiek”, besluit Meurs.