Wil je de uitreiking van de eredoctoraten bijwonen? Schrijf je in!
Zijn wetenschappers vandaag te veel op zichzelf en hun eigen domein gericht, of net niet?
Willem van Mechelen: "Dit is een lastig te beantwoorden vraag, omdat ik denk dat dit per vakgebied verschilt. Neemt niet weg dat in mijn perceptie wetenschappers meer dan vroeger zich realiseren dat hun wetenschappelijke inspanningen ook maatschappelijk toepasbaar moeten zijn. Dat geldt zeker voor mijn beide vakgebieden, de bedrijfs- en sportgeneeskunde."
Hoe kunnen wetenschappers een antwoord bieden op allerlei vormen van fake news in het zogeheten post-truthtijdperk?
Willem van Mechelen: "Nepnieuws wordt verspreid via de media. Ik denk dat er in de eerste plaats voor de media een rol is weggelegd om de feitelijkheid van het nieuws die zij brengen te controleren. In die controle kan ‘de wetenschap’ een rol spelen door actief de media te wijzen op de feitelijke onjuistheid van nieuwsfeiten. Problematischer is het verspreiden van nepnieuws door zogenaamde ‘trollen’, die bewust nepnieuws verspreiden. Hiertegen zal geageerd moeten worden, wellicht in een eendrachtige samenwerking tussen de reguliere media en de wetenschap. Ik denk dat er daarnaast een maatschappelijke (lees politieke) verantwoordelijkheid is om te zorgen voor een zeker niveau van objectieve journalistiek, gefinancierd uit algemene middelen."
De politiek moet zorgen voor een zeker niveau van objectieve journalistiek.
Hoe kunnen wetenschappers hun maatschappelijke impact vergroten?
Willem van Mechelen: "Dat is een belangrijk punt. Vanuit mijn vakgebieden proberen we dit te doen door het oprichten van zogenaamde academische werkplaatsen waar de verbinding gezocht wordt tussen de uitvoeringspraktijk van de jeugdgezondheidszorg, de bedrijfs- en de verzekeringsgeneeskunde en de sportgeneeskunde enerzijds en de academie anderzijds."
Wat moet de rol zijn van universiteiten in de wereld van vandaag?
Willem van Mechelen: "Een belangrijke rol van hedendaagse universiteiten is het opleiden van volgende generaties van onafhankelijke, kritische denkers. Dan dient te geschieden door het geven van competentiegericht onderwijs, maar ook door studenten te laten participeren in onderzoek. Daarnaast dient de universiteit oog te hebben voor de huidige maatschappelijke diversiteit en moet zij innovatieve bijdragen willen leveren aan het oplossen van belangrijke eigentijdse maatschappelijke opgaves."
Er zijn vele ontwikkelingen die vaak als bedreigend worden ervaren: klimaatopwarming, jobdestructie door robotisering, verlies van privacy door big data-ondernemingen… Welke ontwikkeling ziet u als de grootste bedreiging?
Willem van Mechelen: "Wij komen vaak op Texel en Nederland heet niet voor niets ‘Neder’-land. De klimaatopwarming met de bijhorende stijging van de zeespiegel vormt een reële bedreiging voor Texel en Nederland. Wat Texel/De Wadden betreft wordt dit nog eens versterkt door de combinatie van opwarming en bodemdaling door gaswinning. Dit moet dus op een of andere wijze gestopt worden. Verlies aan privacy door big data-ondernemingen is ook een punt, vooral als deze bedrijven niet bereid zijn tot zelfregulatie. Het lijkt mij dat voor beide thema’s grote maatschappelijke bewegingen nodig zijn om dit te stoppen. Wetenschap kan hier een belangrijke rol spelen door vooral de feitelijkheid van deze ontwikkelingen vast te stellen. Maar uiteindelijk is het een kwestie van politieke besluitvorming om werkelijk verandering af te dwingen. Dat geldt mijns inziens ook voor een bedreigende ontwikkeling op mijn eigen vakgebied. Ik verwijs hierbij naar de snelle toename van het aantal leefstijl-gerelateerde ziekte en sterfte. Omdat het leefstijl-gerelateerd is gaat het hier om vermijdbare aandoeningen. Politiek stelt men zich op het standpunt dat ‘de burger’ zelf verantwoordelijk is voor zijn/haar ongezonde leefstijl. Gegeven de sterke sociaaleconomische gradiënt in het voorkomen van deze aandoeningen geloof ik hier niet in en is sterker overheidsingrijpen noodzakelijk om als het ware een gezonde leefstijl ‘af te dwingen’, bijvoorbeeld door fietsen van en naar het werk fiscaal aantrekkelijk te maken, bij de ontwikkeling van wijkinrichting en openbare ruimte (en processen) rekening te houden met ‘beweegvriendelijkheid’, door het introduceren van dagelijkse gymnastieklessen op school (zowel in het basis- als in het middelbaar onderwijs), etc."
Over Willem Van Mechelen
De Nederlander Willem van Mechelen (1952) is hoogleraar Sociale Geneeskunde, met focus op de bedrijfs- en sportgeneeskunde (VUmc Amsterdam). Hij kan prat gaan op een indrukwekkende lijst van meer dan 550 wetenschappelijke publicaties. Hij is co-auteur van een artikel in het medisch-wetenschappelijk toptijdschrift The Lancet dat enkele maanden geleden verscheen met als titel ‘The economic burden of physical inactivity’. Het artikel kon rekenen op enorme internationale media-aandacht. Het onderzoek van Willem van Mechelen heeft betrekking op gezondheidspreventie, sportletsels (preventie en behandeling) en de socio-economische aspecten van beweging. “Willem van Mechelen is iemand die ‘vrij van vooroordelen’ een duidelijke mening heeft en durft te handelen”, stelt prof. Inspanningsfysiologie Romain Meeusen, die optreedt als proximus namens de faculteit Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie.