Zou ik die naaktfoto doorsturen?

De derdejaarsstudenten Criminologie voeren in groep kwalitatief onderzoek uit in opdracht van een werkveldpartner. Liggen er in jouw organisatie criminologische vraagstukken op tafel waarvoor geen budget of tijd is om deze te onderzoeken? Wij zijn nog op zoek naar werkveldpartners! 

Ermelinde Lapere, Lennert Praet, Lotte Vorsselmans en Stephanie Vanhaverbeke 

In opdracht van Child Focus onderzochten vier studenten wat Vlaamse middelbare schollieren vinden van het niet-consensueel verspreiden van seksueel getinte beelden van anderen. Om hun visie in kaart te brengen, organiseerden de studenten twee focusgroepen bij leerlingen in het derde middelbaar. 

Uit het onderzoek blijkt dat er onder de scholieren wat onduidelijkheid bestaat over wat we juist onder ‘seksueel getinte beelden’ moeten verstaan. Voor de ene kan dat een foto in ondergoed zijn terwijl het voor de ander om een naaktbeeld moet gaan. Het gebrek aan uniformiteit rond het begrip ‘seksueel getinte beelden’ kan leiden tot verschillende percepties van de ernst van de niet-consensuele verspreiding van dergelijke beelden, wat dan weer kan resulteren in een minder krachtige reactie van het beleid of de omgeving op dergelijk gedrag. 

Is een beeld delen soms ok? 

De studenten vonden dat de redenen voor het doorsturen van deze beelden afhangen van de relatie tot de persoon op de foto. Bij onbekenden wordt de foto vaak gedeeld met een vriend(in) uit shock en hoopt de jongere steun te vinden voor het zelf doorgestuurd te krijgen van een seksueel getinte foto. Bij bekenden, geven de jongeren aan, kunnen deze foto’s doorgestuurd worden om te kwetsen, chanteren, uit eigenbelang, om aandacht te zoeken of stoer te doen. Groepsdruk speelt volgens hen ook een rol, waarbij het behoud van vriendschappen een motivatie kan zijn. Voor de jongeren zijn er dus meer en minder legitieme redenen om een beeld zonder toestemming te delen. Er moet echter duidelijkheid komen over wanneer delen dan fout is, welke (juridische) gevolgen hier aan (kunnen) hangen en waar of bij wie jongeren dan terecht kunnen wanneer een foto delen om ‘steun’ te ervaren geen optie blijkt te zijn. 

Onduidelijke hulpverlening 

Reacties op het ontvangen van dergelijke beelden verschillen. Als het slachtoffer onbekend is, neigen jongeren ertoe om de situatie te negeren, maar als het een bekende is, zijn ze meer geneigd om actie te ondernemen. Een optie is dan om een vertrouwenspersoon of de politie in te schakelen. Al blijkt ook dat de meesten eigenlijk niet goed weten waar ze terecht kunnen wanneer ze het slachtoffer of de ontvanger zijn van de verspreiding van een seksueel getint beeld zonder toestemming. 

Het onderzoek benadrukt dat de gevolgen van niet-consensueel delen overwegend negatief zijn, met mogelijke gevolgen voor zowel het slachtoffer (pesten, reputatieschade, zelfmoordneigingen) als de verspreider (schuldgevoelens, schade controle), hoewel sommigen ook een gevoel van macht of bevestiging ervaren. 

Victim blaming 

Hoewel de scholieren het erover eens waren dat degene die de beelden zonder toestemming verspreidt in de fout gaat, en het niet-consensueel verspreiden van dergelijke beelden strafbaar moet zijn, wijzen ze ook deels de verantwoordelijkheid aan het slachtoffer zelf toe. Ze suggereren dat het slachtoffer naïef is en de consequenties van hun acties moet aanvaarden. Er is dus een neiging tot victim blaming. 

De studenten die het onderzoek voerden, maakten op basis van deze bevindingen enkele aanbevelingen die het onderwijs kan toepassen om jongeren nog meer te informeren over het thema en de (juridische) gevolgen en impact voor zowel slachtoffers als verspreiders.