Vakbonden en studenten betogen op 11 december tegen besparingen

Drijvende krachten achter het initiatief zijn vakbondsafgevaardigden Jo Coulier (ABVV) en Tim Van de Voorde (VSOA & ACLVB) samen met Studentenraadvoorzitter Leon Bauweraerts. Zij vertellen wat hen motiveert, hoe de besparingen personeel en studenten raken en wat zij verwachten van de overheid. Hun oproep is glashelder: “We krijgen geen vijf kansen om ons statement te maken. 11 december is dé datum die telt.” 

Waarom trekken personeel en studenten op 11 december de straat op? 
Jo: “Vanuit de Vlaamse en federale regering zijn diverse besparingen op het hoger onderwijs aangekondigd die de VUB veel geld kunnen kosten. Het schrappen van de Brusselmiddelen kost vijf miljoen euro, de reductie van de financiering voor niet-EER-studenten nog eens vijf miljoen en de subsidies voor het Instituut voor Europese Studies (IES) 2,2 miljoen. Daarnaast zijn er federale besparingen op het wetenschapsbeleid, zoals het afschaffen van de defiscalisering van de VUB, goed voor 6,2 miljoen euro, en nog onbekende gevolgen voor ontwikkelingssamenwerking en Fed Twin. Dat laatste is een federaal onderzoeksprogramma voor duurzame samenwerking tussen de 10 Federale Wetenschappelijke Instellingen (FWI) die onder het Federaal wetenschapsbeleid (BELSPO) vallen, en de elf Belgische universiteiten.” 

“Als tachtig procent van onze uitgaven naar personeel gaat, is duidelijk dat dit enorme verlies niet te compenseren valt door de verwarming twee graden lager te zetten. Er zullen jobs sneuvelen.” 

Tim: ““Het onderwijs dat wij aanbieden komt onder druk te staan: opleidingen zullen verdwijnen, de kwaliteit neemt af, begeleiding wordt beperkter en studenten zitten straks in grotere groepen. Zo verliezen we de unieke meerwaarde van de VUB.” 

Leon: “Daarbovenop zorgen de geplande besparingen van 34 miljoen euro op studietoelagen ervoor dat meer dan 1.000 studenten in de problemen komen. Er is geen overgangsmaatregel, en de interne studiefinanciering van de VUB kan dit niet opvangen, waardoor sommigen hun studies na vier jaar noodgedwongen moeten stoppen. Bovendien wordt een verhoging van het inschrijvingsgeld met 150 euro overwogen om de besparingen op te vangen. Dit creëert een gevaarlijke trend: toekomstige besparingen dreigen altijd bij de studenten terecht te komen.” 

Zagen jullie dit aankomen? 
Jo: “De VUB is een groeiuniversiteit. Na twintig jaar hard werken zijn onze studentenaantallen en ons onderzoek sterk gegroeid, terwijl het personeelsbestand niet is meegegroeid. We geven nu les aan bijna dubbel zoveel studenten met hetzelfde of zelfs minder professoren. Deze ‘beloning’ na twee decennia inzet voelt voor velen als een klap in het gezicht. We worden niet gerespecteerd voor die inzet.” 

Leon: “Verschillende instellingen, zoals het IES, kregen eerder positieve signalen van de Vlaamse overheid dat ze goed werk leverden. En nu worden ze volledig van hun subsidies beroofd.” 

Tim: “Dat is nefast voor onze reputatie als internationaal georiënteerde universiteit. Wat gebeurt er met onze internationale netwerken? En kunnen we nog sterke profielen uit het buitenland aantrekken? Blijkbaar is dat allemaal niet belangrijk voor de beleidsmakers.” 

Wat is jullie boodschap voor de overheid? 
Jo: “De besparingen zijn onaanvaardbaar voor om het even welke instelling. De VUB heeft 25% internationale studenten en ligt in de hoofdstad van Europa. We hebben internationale profielen nodig op de arbeidsmarkt. Vlaanderen, stop met je terug te trekken en richt je opnieuw op Europa en de wereld.” 

Tim: “We zijn het ook niet eens met de houding van Vlaanderen tegenover Brussel. De strategie van de Vlaamse regering is onduidelijk, maar één ding is duidelijk: Brussel wordt extra zwaar getroffen.” 

Leon: “Kijk je onder de motorkap van het besparingsplan, dan merk je dat er niet is nagedacht over de uitvoering. Van de 49 miljoen euro die in het Vlaamse hoger onderwijs moet worden bespaard, komt 14 miljoen op de kap van de VUB terecht. Er is duidelijk niet stilgestaan bij welke instellingen het hardst geraakt worden en of dit wel verantwoord is.” 

Gaat dat dan bijvoorbeeld over de studietoelagen? 
Leon: “Ja, ook daar is niet nagedacht over implementatie. Hoe die in de toekomst worden toegekend, is totaal onduidelijk. De uitzonderingen op de 54-studiepuntenregel zijn zo breed geformuleerd dat bijna alles eronder zou kunnen vallen, terwijl er toch minder beurzen zullen worden uitgeschreven. Als studenten in beroep moeten gaan, dreigt opnieuw een situatie zoals bij de Raad voor Betwistingen over Studievoortgangsbeslissingen, waar de wachttijd nu al gemiddeld acht maanden bedraagt. Studenten die afhankelijk zijn van een beurs komen daardoor in een bijzonder kwetsbare positie.” 

“De afgelopen jaren is juist veel geïnvesteerd om de studiefinanciering te automatiseren en te versnellen. Zonder duidelijke overgangsmaatregelen bij deze hervorming creëer je chaos.” 

Tim: “Daarnaast mag je niet vergeten dat de VUB een bijzondere positie in het onderwijslandschap bekleedt. Veel jongeren die hier studeren, komen uit kansarme buurten, zoals de Kanaalzone. In mijn studententijd stond de universiteit bekend als pleitbezorger van democratisering en toegankelijkheid van hoger onderwijs. De inschrijvingsgelden werden zo laag mogelijk gehouden, en in de eerste kandidatuur waren cursussen gratis. Alles met het doel om jongeren uit sociaal-cultureel kwetsbare milieus de kans te geven verder te studeren en op te klimmen op de sociale ladder. Voor ons staan talent en competentie centraal, niet afkomst of financiële middelen. De aangekondigde besparingen staan haaks op die kernwaarde.” 

Wat betekent die maatregel voor toekomstige studenten? 
Leon: “Toekomstige studenten vragen zich nu al af of ze hun studies wel kunnen betalen, en sommigen overwegen leningen of schulden. Dat brengt ons gevaarlijk dicht bij een systeem zoals in de Verenigde Staten. 

Vooral studenten die normaal geen 54 studiepunten kunnen opnemen omdat ze extra moeten werken, worden hard getroffen. Juist deze groep, vaak uit financieel kwetsbare situaties, verliest nu toegang tot beurzen. Daarbovenop komen leeftijdsgrenzen: na 30 jaar krijg je geen beurs meer. 

Dit alles zal de instroom in het hoger onderwijs flink beperken. Je kunt je afvragen of dit verstandig is, zeker in sectoren met een groot tekort aan hoogopgeleiden zoals zorg, ICT, cyberveiligheid of het gerechtelijk apparaat in Brussel. Het lost de huidige problemen niet op en kan toekomstige tekorten zelfs verergeren.” 

Wie neemt het initiatief voor de betoging op 11 december? 
Leon: “De betoging vertrekt niet alleen vanuit de studentenraad van de VUB. Heel wat andere studentenraden uit heel Vlaanderen, zoals Antwerpen en Gent, hebben al aangekondigd in grote getale aanwezig te zijn om ons te steunen en hun solidariteit te tonen."  

Jo: "Voor het personeel zijn het de drie vakbonden van de VUB die het initiatief nemen, met delegaties van andere hogescholen en universiteiten die zich aansluiten. Enerzijds omdat we ervaring hebben met actievoeren, maar ook omdat we, als kritische en vrije denkers, willen ingaan tegen de gelatenheid die soms leeft: ‘we kunnen er toch niets aan doen’. Wij wachten niet tot de beslissingen al genomen zijn. We gaan op de barricades staan als het moet, dat zit in ons DNA. Hopelijk krijgt dit in 2026 navolging in de andere Vlaamse universiteitssteden.”

Wat zijn de reacties van VUB-personeel en studenten op jullie actie?  
Jo: “We hebben flyers uitgedeeld in de Resto om onze actie bekend te maken binnen de VUB-community. De reacties zijn overwegend positief, met veel mensen die aangeven mee te betogen. Dat is belangrijk: personeel en studenten moeten op straat komen omdat ze overtuigd zijn dat de VUB het waard is om voor te strijden, en dat het Brusselse hoger onderwijs het waard is om in te blijven investeren.” 

Leon: “Daarnaast informeren wij studenten over wat hen te wachten staat. Hun monden vallen letterlijk open als ze horen wat er gebeurt met het hoger onderwijs in het algemeen en met studiebeurzen, vooral voor de zwakste studenten. Het recht op vrije meningsuiting en protesteren leeft duidelijk bij de studenten, de bereidheid om mee te betogen is groot.” 

Wat hopen jullie te bereiken met jullie actie?  
Jo: “We trekken de straat op om media-aandacht te genereren en de regeringen te confronteren met de gevolgen van hun beslissingen. Universiteiten en hogescholen werken keihard: wij leiden toekomstige generaties op en bouwen mee aan de kenniseconomie. Dat verdient respect en de nodige middelen. Met deze actie willen we duidelijk maken dat besparingen het hoger onderwijs ondermijnen.” 

Leon: “Daarnaast leggen we de vinger op de wonde van de implementatie van de maatregelen.” 

Tim: “Er moeten overgangsmaatregelen komen, zodat de onderwijskracht behouden blijft en de VUB haar innovatiekracht kan blijven inzetten. Alleen zo kan de universiteit een groeimotor van de economie blijven.” 

Hebben jullie nog een boodschap naar personeel en studenten?  
Tim: “Informeer jezelf. Bij zowel oudere als jongere academici leeft soms de gedachte: ‘Dat waait wel over’ of ‘Het zal mij niet raken’. Wie jong start, beseft vaak niet hoeveel impact bepaalde maatregelen, zoals bij pensioenen, kunnen hebben over een volledige loopbaan. Daarom zijn vormingen en gesprekken belangrijk, zodat iedereen de gevolgen goed begrijpt.” 

Jo: “Iedereen is welkom, met zijn eigenheid en verscheidenheid. We moeten met veel zijn en de aanwezige diversiteit duidelijk tonen. We krijgen geen vijf kansen om ons statement te maken: 11 december is dé datum die er dit jaar toe doet.”