Vlaamse universiteiten waarschuwen voor zware besparingen

Besparingen op universiteiten én nu ook op studenten dreigen bodem weg te slaan van onder de Vlaamse kenniseconomie

Afgelopen vrijdag keurde de Vlaamse Regering het programmadecreet bij de begroting 2026 goed en gaf ze in een apart decreet groen licht voor een drastische hervorming van de studietoelagen. De onderliggende cijfers van de impact op onze universiteiten zijn onthutsend: min 32,8 miljoen euro voor hoger onderwijs en min 14,5 miljoen euro voor onderzoek. Daarnaast worden ook de studenten direct getroffen door een besparing van 33,8 miljoen euro op de studietoelagen. Dit is bijzonder zorgwekkend in het licht van de noden van onze kenniseconomie.

Het programmadecreet voorziet dat de basisfinanciering van universiteiten én hogescholen samen vanaf volgend jaar structureel daalt met 46,3 miljoen euro door het schrappen van de Brusselmiddelen (10,6 miljoen euro), de fikse reductie van de financiering van niet-EER-studenten (30,7 miljoen euro) en de stopzetting van de beheersovereenkomsten met het Instituut voor Ontwikkelingsbeleid (IOB) aan de UAntwerpen en het Instituut voor Europese Studies (IES) aan de VUB  (samen 5 miljoen euro). 

Met 34,9 miljoen euro is het aandeel van de universiteiten hierin bijzonder hoog; mogelijk leidt dit op termijn tot het verlies van 350 VTE. “De universiteiten worden binnen de begroting onderwijs disproportioneel hard getroffen”, zegt Bernard Vanheusden, voorzitter van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR). “Daarnaast komt het zwaartepunt van de besparingen te liggen bij de Brusselse instellingen. We hebben dan ook beslist om de impact solidair onder elkaar te helpen opvangen om het voor de Brusselse collega’s nog enigszins dragelijk te maken”.

Daarnaast dreigt de hervorming van de studietoelagen volgens de Vlaamse Vereniging voor Studenten (VVS) tot 20.000 studenten hun recht op een studietoelage te doen verliezen. Daardoor zien zij hun toegang tot het universitair onderwijs bemoeilijkt worden, op een moment dat alle Vlaamse beleidsmakers het er over eens zijn dat we internationaal competitief moeten blijven en dat kennis nog steeds de enige grondstof is die we in onze regio hebben.

Naast de besparingen in de begroting hoger onderwijs worden de universiteiten ook geraakt door een vermindering met 14,5 miljoen euro in het budget voor fundamenteel wetenschappelijk onderzoek. Nochtans wordt dit expliciet in het regeerakkoord omschreven als essentiële basis voor innovatie, en bron van welvaart en welzijn. 

De jarenlange structurele onderfinanciering van onze universiteiten werd recentelijk nog helder geïllustreerd in het sectorverslag over de financiën en het personeel in het hoger onderwijs van het College van Regeringscommissarissen. De impact van de bijkomende besparingen in 2026 is dan ook van die aard dat de universiteiten zich gedwongen voelen vanaf het academiejaar 2026-2027 een verhoging van het studiegeld te vragen met 150 EUR per student. Zij wensen daarbij expliciet de bijna-beursstudenten te ontzien. De kosten van het onderwijs zijn niet langer volledig gedekt, waardoor de universiteiten een hogere bijdrage aan de studenten moeten vragen. Bovendien zal door de verstrenging van de voorwaarden voor het aanvragen van een studiebeurs de nood aan sociale ondersteuning van studenten toenemen.

De Vlaamse universiteiten hebben de afgelopen jaren steeds solidair bijgedragen tot opeenvolgende besparingsrondes vanuit het besef dat structurele ingrepen nodig zijn voor de gezondmaking van de overheidsfinanciën. Door hun impact, hun disproportionaliteit en hun minimalistisch ingevulde motivering tasten de nieuwe besparingen evenwel de fundamenten van onze kenniseconomie structureel aan. “Ze staan haaks op de innovatieambities in het Vlaams regeerakkoord 2024-2029 en maken de 1% doelstelling van overheidsinvesteringen in onderzoek en ontwikkeling steeds minder haalbaar. Ze vallen ook niet te rijmen met de terechte klemtoon van de Vlaamse Regering op competitiviteit en productiviteit, in lijn met het toonaangevend rapport van voormalig Italiaans premier Mario Draghi. Laat nu net investeringen in het hoger onderwijs tot de meest productieve vormen van investering behoren”, zegt Koen Verlaeckt, secretaris-generaal van VLIR.

De Vlaamse universiteiten roepen de Vlaamse Regering op om de neerwaartse trend te keren tijdens de resterende jaren van deze regeerperiode en ervoor te zorgen dat ze hun rol als bron van welvaart en welzijn ten volle kunnen spelen. Zij vragen daarnaast dat de Vlaamse Regering er maximaal over waakt dat de komende federale begrotingsbesprekingen niet bijkomend inhakken op hun werking.