Op maandag 1 december 2025 werd in Lublin, Polen, een gedenkplaat onthuld ter ere van de Belgische filosoof en verzetsstrijder Leopold Flam. De plaat herdenkt de jeugdjaren van Flam in de Poolse stad, waar hij als kind verbleef voordat hij tijdens de Tweede Wereldoorlog actief werd in het verzet. Deze ceremonie markeert een belangrijke stap in de internationale erkenning van Flam's erfenis, die tot ver buiten België resoneert.
De onthulling was het resultaat van de inzet van auteurs Kristien Hemmerechts en Guido Van Wambeke, die in de afgelopen jaren gewerkt hebben aan het toegankelijk maken van Flam’s dagboeken voor een breder publiek. In 2023 publiceerden zij Ik zal alles verdragen, ook mezelf, een boek dat gebaseerd is op de vroege dagboeken en correspondentie van Flam, waarin zijn leven als Joodse verzetsstrijder en de intensiteit van zijn oorlogservaringen tot leven komen. Dit boek was een belangrijke aanleiding voor de hernieuwde belangstelling voor Flam, zowel in België als internationaal.
Guido Van Wambeke en Kristien Hemmerechts voor de gedenkplaat in Lublin
Van Buchenwald naar Lublin
Flam, die in de Tweede Wereldoorlog actief was in het verzet en ondergedoken werkte in de clandestiene pers, werd in 1943 opgepakt en gedeporteerd naar Buchenwald. Zijn dagboeken, die in de verschrikkelijke omstandigheden van de oorlog werden geschreven, bieden een zeldzaam inzicht in de menselijke worsteling met geweld, verlies en de zoektocht naar betekenis in tijden van onvoorstelbare duisternis.
In 2024, tijdens een symposium aan de Katholieke Universiteit Lubelski, presenteerden Hemmerechts en Van Wambeke hun boek Ik zal alles verdragen, ook mezelf aan Poolse studenten en filosofen. Dit symposium werd mogelijk gemaakt door de vertaling van enkele van Flam's dagboekfragmenten naar het Pools, die de universiteit onder leiding van prof. Marcin Polkowski had voorbereid. Het succes van dit evenement en de steun van de Vlaamse gemeenschap in Polen leidde uiteindelijk tot de onthulling van de gedenkplaat in Lublin, de stad waar Flam zijn jeugd doorbracht.
Filosofie met blijvende kracht
Flam wordt nu breed erkend als een belangrijk intellectueel, wiens werk niet alleen gewijd was aan het verzet tegen de nazi-bezetting, maar ook aan de fundamentele waarden van vrijheid, verantwoordelijkheid en de verlichting van de menselijke geest. Hij was medeoprichter van het Centrum voor de Studie van de Verlichting en de Vlaamse Vereniging voor Wijsbegeerte, en zijn filosofie blijft van invloed op de moderne denkwijzen.
De gedenkplaat in Lublin herdenkt niet alleen Flam's verleden, maar ook de blijvende relevantie van zijn ideeën in onze hedendaagse wereld. Het is een symbolisch gebaar dat Flam's invloed uitstrekt voorbij de grenzen van België, en dat de stem van een filosoof die zozeer werd gekarakteriseerd door zijn strijd tegen onderdrukking, weer gehoord wordt.
Ik zal alles verdragen, ook mezelf (c) Foto CAVA
Het Verzetspad op de VUB, een eerbetoon aan de Belgische verzetsstrijders
Verbonden met de VUB
Flam was overigens ook een van de gezichten van het Verzetspad van de VUB, een eerbetoon aan de Belgische verzetsstrijders die hun leven riskeerden tijdens de Tweede Wereldoorlog. De onthulling van deze gedenkplaat in Lublin sluit aan bij de bredere herwaardering van zijn werk, die zowel in België als internationaal steeds meer aandacht krijgt. Een deel van het archief van Flam wordt bewaard bij CAVA (Centrum voor Academische en Vrijzinnige Archieven) aan de VUB, waar onder andere manuscripten, typoscripten en dagboeken te raadplegen zijn voor wie meer wil weten over zijn leven en werk.
Lees meer over de herdenking van Leopold Flam en de rol van de VUB in het bewaren van zijn erfgoed op de website van CAVA: Leopold Flam | CAVA - Centrum voor Academische en
Lees meer over het Verzetspad: Verzetspad | Vrije Universiteit Brussel