We hebben grensoverschrijdend gedrag niet kunnen vermijden, en daar moeten we lessen uit trekken. Proffen Karen Celis en Valéry Ann Jacobs, onze academisch gelijkheids- en welzijnscoördinatoren, beloven in een gezamenlijke mededeling de VUB community een gepaste respons:
"De universiteit hoort een plek te zijn waar studenten zich ten volle kunnen ontplooien. Dat impliceert aan de ene kant de afwezigheid van machtsmisbruik, discriminatie en geweld, en aan de andere kant een warme, stimulerende context. Seksueel grensoverschrijdend gedrag staat dat in de weg. Dat maakt het nieuws over de recent ontslagen VUB-collega heel duidelijk. Studenten moeten voluit kunnen gaan in hun studies en zich ontwikkelen op allerlei vlakken. Ze moeten niet bezig zijn met het navigeren van ongewenste toenaderingspogingen van hun professor, angstig afwegen welke respons hen het minst zou schaden, eventueel melding doen, het proces opvolgen, wachten op nieuws over verdere stappen, tijd spenderen aan juridische bijstand en psychologische hulpverlening etc.
Zowel het ongewenste gedrag op zich, maar ook het proces dat na een klacht of melding doorlopen wordt, tekent velen. Dat weten we, en het wordt nu opnieuw bevestigd. Het kan ernstig, en vaak blijvend leed en schade berokkenen, zowel materieel als psychosociaal. Wanneer studenten met grensoverschrijdend gedrag geconfronteerd worden in een universiteit hindert het bovendien ook hun onderwijskansen. Om deze dubbele reden heeft de universiteit de verantwoordelijkheid voor het creëren van een context die vrij is van grensoverschrijdend gedrag: ze moet zorg dragen voor de veiligheid en het welzijn van studenten én ze moet een context creëren die onderwijskansen maximaliseert, en dat voor elke student. De universiteit is inderdaad geen rechtbank, zoals ook onze rector Caroline Pauwels stelt. Ze heeft wel de plicht om te oordelen of de veiligheid van studenten gewaarborgd is en te handelen waar nodig. De VUB heeft geoordeeld en beslist om de samenwerking met de betrokken professor stop te zetten.
Als VUB-medewerkers die de opdracht hebben om, samen met VUB-leidinggevenden, die veilige en inclusieve context te creëren kunnen we evenwel niet anders dan vaststellen dat we gefaald hebben. We hebben vooreerst het grensoverschrijdend gedrag niet kunnen vermijden, en dat spijt ons ten zeerste. Maar er zijn ook andere pijnlijke vaststellingen te maken op basis van de getuigenissen van de studenten die de moed hadden om met hun verhaal naar buiten te treden, waarvoor onze oprechte dank. Voor de duidelijkheid: we baseren ons hiervoor op de getuigenissen die we de laatste dagen in verschillende kranten lazen. We hebben vanuit ons mandaat uiteraard geen inzage in het dossier.
De getuigenissen van de studenten leren dat ze de VUB niet ervaren als een instelling die snel en krachtdadig optreedt tegen grensoverschrijdend gedrag. Het zou blijkbaar allang geweten zijn en er werden niet meteen stappen ondernomen om te onderzoeken wat er aan de hand was. Indien wel, was de informatiedoorstroom in elk geval niet afdoende. Dat heeft onder studenten het idee gevoed dat er een zwijgcultuur heerste die de belangen van machtige professoren diende. En dat er een extern orgaan, het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen, nodig was om de VUB tot doortastende actie te doen overgaan. We lezen dat de studenten onvoldoende op de hoogte werden gehouden van wat er met hun klacht intern gebeurde en de gesprekken die ze hadden met hun rector, ervaarden ze als silencing. Andere klachten van de studenten hebben betrekking op het gebrek aan schuldinzicht bij de professor – in een reactie aan De Morgen vorige week doet hij de klachten inderdaad nog steeds af als roddels en geruchten. Na zijn ontslag zijn de studenten dan ook niet zeker dat ze bereikt hebben wat moest bereikt worden: dat er geen slachtoffers meer zullen volgen. Uitspraken over ‘een tweede kans verdienen’ en de dading die de VUB trof met de ex-VUB professor vergroten die vrees.
Dit is niet goed. We horen de klachten: loud and clear. De getuigenissen van de studenten zetten ook in de verf wat we al weten, maar nog niet in volle praktijk brengen. Om met meldingen van grensoverschrijdend gedrag om te gaan op een manier die als juist wordt ervaren door betrokkenen, is een transparante en performante procedure nodig die niet enkel de slagkracht heeft om klachten op te vangen en binnen een redelijke termijn tot een besluit te brengen. Ze moet ook tegemoetkomen aan de behoeften van de melders inzake zorg, opvang en transparante en proactieve communicatie. Elke student, personeelslid of leidinggevende die op de hoogte wordt gesteld van grensoverschrijdend gedrag moet weten hoe hiermee om te gaan. Een proces ook dat melders – en bij uitbreiding iedereen aan de universiteit- aantoont dat het nodig is stappen te zetten omdat het bijdraagt tot de missie van de universiteit: die veilige en inclusieve context creëren die nodig is voor maximale ontplooiing en welzijn. Ook met de noden van de betichten moet uiteraard rekening gehouden worden. Los van een eventuele tuchtprocedure of ontslag moet met hen een leerproces doorlopen worden dat resulteert in inzicht in het eigen gedrag, en indien aan de orde, schuldinzicht.
Wij hebben al een aantal jaren geleden een mandaat van de rector gekregen om onze wetenschappelijke expertise in te zetten om samen met haar aan gelijkheid en welzijn te werken aan de VUB. Gepokt en gemazeld als vrouwen in de academische wereld, hebben we van dichtbij veel van de zaken die we willen verbeteren meegemaakt. Naast onze academische kennis, nemen we ook die ervaring mee om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen en te werken aan een gepaste respons. De VUB heeft een deontologische code, we geven lezingen over grensoverschrijdend gedrag en bystanders trainingen: het is duidelijk dat die niet iedereen bereiken, of toch niet met het nodige gewicht of sense of urgency. Dat moet anders en beter. We moeten ook sneller signalen leren opvangen van niet te tolereren gedrag dat vaak voorafgaat aan seksueel en ander grensoverschrijdend gedrag. We hebben een Meldpunt en we wierven recent een nieuwe medewerker aan die met veel expertise zal werken aan betere respons als het toch foutloopt. En dat alles overigens niet enkel voor de studenten, maar ook voor elke VUB-medewerker. We roepen bij deze VUB-studenten en - medewerkers op om melding te maken van grensoverschrijdend gedrag via meldpunt@vub.be. Studenten en medewerkers van andere universiteiten kunnen terecht bij soortgelijke meldpunten aan hun universiteit, en op het nummer 1712 met hun vragen en voor hulp."
Professor Karen Celis, academisch coördinator Gelijkheid van de VUB en lid van het VUB Equality Team
Professor Valéry Ann Jacobs, academisch coördinator Welzijn van de VUB