Professor economie Peter Claeys van de VUB onderzocht hoe centrale banken omgaan met de druk van nationale overheden om de staatsschulden te financieren. Na acht jaar financiële crisis zijn de overheidsschulden in EU-landen sterk opgelopen, en de Europese Centrale Bank (ECB) heeft haar heil gezocht in negatieve rentes om de economie weer aan te trekken. Gebrek aan coördinatie tussen overheden en de ECB kan op termijn een bedreiging zijn voor de politieke onafhankelijkheid van de ECB. Een ‘Eurominister’ die beslist over Europees budgettair beleid kan die druk wegnemen.
In het onderzoek gepubliceerd in Fiscal Studies kijkt Peter Claeys naar het gedrag van de Duitse Länder, de federale regering in Berlijn, en de Bundesbank. Uit de analyse blijkt dat Berlijn extra inspanningen doet om overmatige uitgaven van enkele regio’s te compenseren. Met het verdelen van de politieke verantwoordelijkheden slaagt Berlijn erin om de eventuele politieke druk van regio’s op de Bundesbank weg te nemen.
Het Pact
Nationale regeringen zetten hun centrale banken onder druk wanneer schulden oplopen: de snelste weg is lage interestvoeten te eisen of extra geld te laten drukken en schuldpapier direct op te kopen. Het gevolg is hoge schulden en hoge inflatie. Net daarom is in 1997 in de Economische Monetaire Unie (EMU) besloten om het Stabiliteits- en Groei Pact in te voeren. Met het Pact verplichten we de Eurolanden om budgettair de zaken op orde te houden, zodat de ECB niet opdraait voor de kosten.
Asymmetrie
De vraag is of dat Pact in de context van Economische Monetaire Unie nog voldoende is om regeringen in de pas te laten lopen. De overheidsschuld is als gevolg van de financiële crisis enorm opgelopen, tot nu gemiddeld 93% van het Bruto Binnenlands Product. Het Pact verplicht tot consolidatie, maar steeds meer landen zien verdere besparingen als contraproductief. Tegelijkertijd is de economie in het slop en probeert de ECB het maximum te doen door zeer onconventionele maatregelen te nemen. Dat beleid wordt dan weer gezien door Duitse beleidsmakers als een gevaar voor inflatie. Die patstelling legt alle druk op de ECB.
De Tinbergen regel
De analyse in het wetenschappelijke artikel toont aan dat een ‘Eurominister’ zelf maatregelen kan nemen om schulden terug te dringen. Een ‘Eurominister’ kan ook een budget beheren dat de Europese economie stabiliseert. Dat neemt de druk weg van de lidstaten, en maakt het makkelijker om hun tekort te controleren en de schuld terug te dringen.
Europees politiek compromis
Een budgettaire discussie blijft op de voorgestelde manier politiek; en monetair beleid blijft een beslissing van de centrale bank. Zoals Tinbergen zei: “Voor elk beleidsdoel, één instrument.” Een dergelijke hervorming herstelt de balans in het Europees economisch beleid. Onder Europese politici en centrale bankiers zijn daarom al eerder stemmen opgegaan voor een ‘Eurominister’.