Regularisatie van mensen zonder papieren is traditioneel een thema dat verdedigd wordt door linksgeoriënteerde kiezers en partijen. Kiezers en partijen die kosmopolitische ideeën en sociale herverdeling verdedigen en door tegenstanders vaak omschreven worden als 'geitenwollensokken' of 'bakfietsers'. Ze komen met ethische en sociale argumenten op de proppen om hun vraag naar regularisatie van mensen zonder papieren te onderbouwen: rechtvaardigheid, mensenrechten, mensen een uitweg bieden uit hun uitzichtloze bestaan. Ook de vorige regularisatiecampagnes in België in 1999 en 2009 werden vooral op de agenda geplaatst door linkse partijen, en met deze argumenten.
Dit opiniestuk verscheen eerder op knack.be. Auteur: Ilke Adam, hoofddocent politieke wetenschappen aan de VUB.
De coronacrisis verandert de argumentatie voor een regularisatie van sans-papiers. Regularisatie is terug van weggeweest op Europese politieke agenda's. Tot enkele maanden terug bleef de eis tot regularisatie beperkt tot kleine linkse cirkels in de marge. Vandaag, in volle COVID-19 crisis staat ze plots op de legislatieve agenda van verschillende Europese landen. Portugal besliste al, Italië ook, in Frankrijk, Spanje en België en wellicht veel meer landen pleiten vele actoren voor, en niet louter traditionele linkse stemmen.
In deze coronacrisis zien we niet langer enkel traditionele linkse argumenten voor regularisatie.
Hoewel ethische argumenten belangrijk blijven in de petities en opinies voor regularisatie zijn de belangrijkste motieven die pleiten voor regularisatie anders vandaag. Economische en veiligheidsbelangen treden sterker op de voorgrond. En dit zijn nu net de traditionele argumenten van rechts in het migratiedebat. Onderzoek toont aan dat rechtse partijen veel vaker naar de economie of veiligheid refereren om hun standpunten in het migratiedebat te verantwoorden. Een wijziging van het migratiebeleid, zowel een verstrenging als een opening, is goed voor rechtse partijen als ze goed is voor de economie of de veiligheid. Het zijn net die argumenten die nu een regularisatiecampagne legitimeren.
Regularisatie vandaag zal bijdragen tot nationale veiligheid. Mensen zonder papieren kunnen pas in kaart gebracht worden als ze gelegaliseerd worden. Zonder papieren doet men er alles aan om onder te duiken, uit angst om in een detentiecentrum terecht te komen of uitgezet te worden. Men zet moeilijk de stap naar de gezondheidszorg, uit angst, en vaak te laat. Men is ook minder geïnformeerd, en dat is een gevaar voor de volksgezondheid. Dat is ook de reden waarom Portugal recent overging tot regularisatie.
Regularisatie van mensen zonder papieren zal ook bijdragen tot de economie. Dat is waarom de Raad van ministers in Italië op 13 mei besliste om mensen zonder papieren te regulariseren. Dat plan maakt deel uit van het Italiaanse 'heropstartdecreet', de maatregelen om de economie er terug bovenop te helpen. Ook in België smeken verschillende sectoren om arbeidskrachten. Zo berichtte de Standaard dat asielzoekers de aardbeienoogst redden. De oogst dreigt te rotten in vele Europese landen aangezien de jaarlijks weerkerende seizoenarbeiders uit Roemenië, Bulgarije of Noord-Afrika niet kunnen of willen komen. Ook mensen zonder papieren die hier al aanwezig zijn willen niet liever dan legaal werken.
Regularisatie van mensen zonder papieren zal ook bijdragen tot de economie.
Er zijn natuurlijk verschillende soorten rechtse partijen en kiezers. Het zijn eerder de centrumrechtse kiezers en partijen voor wie veiligheid en economie belangrijke argumenten zijn om keuzes te maken omtrent migratie. Bij radicaal rechtse partijen primeren nationalistische argumenten. Eigen volk eerst, en houd ons land blank en christelijk. Ook al wil of kan het eigen volk de gaten niet vullen in de knelpuntberoepen, ook al is een ongekende en onvindbare bevolking een gevaar voor de volksgezondheid. Ook al is het nu onwettelijk om mensen zonder papieren vast te houden in detentiecentra. Opsluiting kan enkel met het oog op verwijdering, en voor een beperkte duur. Nu er weinig perspectief is op uitwijzing, gezien de gesloten grenzen, is mensen vasthouden illegaal. Zo was de Dienst Vreemdelingenzaken recent genoodzaakt om mensen zonder papieren vrij te laten uit detentiecentra.
Is het dan niet beter voor de veiligheid en de economie, en ook omwille van humanitaire en sociale redenen -als dat ook legitieme motivaties mogen zijn- om mensen zonder papieren te regulariseren. Zeker wel. Nochtans staan centrumrechtse partijen niet te springen om die beslissing ook effectief te nemen. In veel landen speelt de hete adem van extreemrechts, die kiezers kunnen afsnoepen. Als de centrumrechtse partijen echter consistent willen zijn met de argumenten die traditioneel hun migratiedebat voeren: veiligheid en economie, en niet nationalisme, dan gaan ze er nu wel voor. Waar wachten de MR en Open-VLD dus op, nu ruim vertegenwoordigd in de minderheidsregering. Of zijn het ook bij hen nationalistische argumenten die primeren?
Zoals collega's al argumenteerden elders, men hoeft er in België niet eens een nieuwe wet voor te stemmen. Men kan het huidige artikel 9.2 van de Vreemdelingenwet gewoon toepassen. Dat artikel voorziet in de mogelijkheid om een verblijfsvergunning toe te kennen 'in buitengewone omstandigheden', zoals het feit dat je niet uitgezet kan worden, zoals nu het geval is, en in geval van 'integratie'. Men kan er bovendien zeker van zijn dat de geregulariseerden van 1999 en 2009 ondertussen uw rekken gevuld hebben in de supermarkt, uw online bestellingen hebben geleverd of uw familie verzorgd hebben in het rust- of ziekenhuis.