âHet hele academiejaar staat in het teken van Break down the walls, en dat trekken we door in onze eredoctoratenâ, stelt VUB-rector Caroline Pauwels. âIn mijn eerste academische rede als rector lanceerde ik een warme oproep om muren te slopen, muren tussen de universiteit en de samenleving, maar ook muren tussen wetenschappelijke disciplines onderling. Want alleen zo kunnen we maatschappelijke en wetenschappelijke problemen helpen oplossen.â
Op dinsdag 23 mei krijgen daarom vier grensoverschrijdende wetenschappers een VUB-eredoctoraat, samen met (jeugd)schrijver en ex-politicus Jan Terlouw. Ze hebben alle vijf hun eigen domein verbonden met andere disciplines en door verrassende invalshoeken nieuwe inzichten gecreëerd.
Deirdre N. McCloskey
De Amerikaanse econome Deirdre N. McCloskey (1942) is momenteel professor aan de University of Illinois at Chicago (UIC). Ze heeft het economisch onderzoek verrijkt en verbreed met nieuwe inzichten. De jongste jaren ligt haar focus op de rol die waarden en ideeën spelen in de historische ontwikkeling van markten.
âDe meesten van mijn collegaâs verspillen hun tijdâ, stelde ze enkele jaren geleden in een interview met De Tijd. âVoor hen draait de markt alleen om vraag en aanbod en utiliteit. Maar er steekt mijns inziens ethiek in kapitalisme en kapitalisme op zijn beurt brengt morele waarden voort.â
De proximus van Deirdre McCloskey is prof. dr. Luc Hens van de faculteit Economische en Sociale Wetenschappen & Solvay Business School. Prof. Hens wijst op het belang van haar driedelig magnum opus âThe Bourgeois Eraâ (2006-2016). âDaarin benadrukt ze o.a. de grote rol van bourgeois values of burgerlijke waarden in de economie.â
Deirdre McCloskey heette vroeger Donald. âMijn geslachtsverandering was zeker een extra impuls om los te komen van de zeer masculiene wereld van de economie, om er vervolgens vanop een afstand naar te kunnen kijken. Ik denk dat mijn huidige werk een synthese is van mijn hele intellectuele, persoonlijke en spirituele levenâ, zei ze in De Tijd.
Paul Ginsparg
De Amerikaan Paul Ginsparg (1955) is een natuurkundige actief in het domein van de theoretische hoge-energiefysica (Cornell University). Maar hij is vooral bekend als de vader van het arXiv, een absolute pionier inzake open acces informatieverspreiding. Paul Ginsparg startte het arXiv in 1991. âHet betekende een ware revolutie in de overdracht van wetenschappelijke resultaten binnen de theoretische fysicaâ, zegt prof. Fysica Alexander Sevrin, die als proximus Ginsparg heeft voorgedragen.
In het vakgebied van Sevrin verschijnen alle papers op het arXiv vooraleer ze in reguliere wetenschappelijke tijdschriften terecht komen. De voorbije 25 jaar is het arXiv exlosief gegroeid en dominant geworden in de fysica, de sterrenkunde, de computerwetenschappen en meer en meer andere domeinen. In 2015 alleen al werden 105.000 nieuwe preprints gearchiveerd en meer dan 139 miljoen downloads geregistreerd. âIk geloof dat weinig mensen zoân grote impact hebben gehad op de verspreiding van wetenschappelijke resultaten als Paul Ginspargâ, stelt prof. Sevrin van de faculteit Wetenschappen en bio-ingenieurswetenschappen.
Willem van Mechelen
De Nederlander Willem van Mechelen (1952) is hoogleraar Sociale Geneeskunde, met focus op de bedrijfs- en sportgeneeskunde (VUmc Amsterdam). Hij kan prat gaan op een indrukwekkende lijst van meer dan 550 wetenschappelijke publicaties. Hij is co-auteur van een artikel in het medisch-wetenschappelijk toptijdschrift The Lancet dat enkele maanden geleden verscheen met als titel âThe economic burden of physical inactivityâ. Het artikel kon rekenen op enorme internationale media-aandacht. Het onderzoek van Willem van Mechelen heeft betrekking op gezondheidspreventie, sportletsels (preventie en behandeling) en de socio-economische aspecten van beweging. âWillem van Mechelen is iemand die âvrij van vooroordelenâ een duidelijke mening heeft en durft te handelenâ, stelt prof. Inspanningsfysiologie Romain Meeusen, die optreedt als proximus namens de faculteit Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie.
Gary T. Marx
De Amerikaanse socioloog Gary T. Marx (1938) is professor emeritus van het Massachusetts Institute of Technology (MIT). Hij zorgde voor grensverleggende inzichten in het onderzoek en het denken over surveillance. Hij verwierf grote bekendheid met zijn boek âUndercover: Police Surveillance in Americaâ (1988). Proximus prof. Serge Gutwirth van de faculteit Recht en Criminologie benadrukt dat âGary Marx absoluut de eerste was om het undercoverthema diepgravend wetenschappelijk te onderzoeken. Vandaar heeft hij zijn focus uitgebreid naar privacy en surveillance.â Vorig jaar verscheen zijn magnum opus âWindows Into the Soul: Surveillance and Society in an Age of High technologyâ. Voor Gary Marx zijn surveillance en sociale controle op zich noch goed noch slecht, het hangt af van de context en het gedrag. Marx richt zich op alle mogelijke vormen van surveillance: door de overheid, door bedrijven en organisaties, maar net zo goed tussen mensen onderling. Marx' benadering is in die zin ook vernieuwend doordat ze inductief en âbescheiden analytisch" is, en zo de aangewende nieuwe technologieĂ«n zeer ernstig neemt.
Jan Terlouw
Jan Terlouw (1931) staat wellicht het meest bekend als (jeugd)boekenschrijver, met klassiekers als Koning van Katoren en Oorlogswinter. Jan Terlouw groeide als kind op tijdens de tweede wereldoorlog en dat heeft een diepe indruk op hem gemaakt.
Na zijn studie wis- en natuurkunde begon hij aan een succesvolle academische carriĂšre. Zijn wetenschappelijke ingesteldheid heeft hem nooit meer losgelaten, ook niet in de jaren dat hij aan politiek deed, als een van de boegbeelden van de partij D66. Terlouw blijft zich eerst wetenschapper voelen, naar eigen zeggen omdat hij dat vak al uitoefende toen hij jong was en omdat zijn wetenschappelijke instelling wel het schrijven en zijn politieke carriĂšre heeft beĂŻnvloed, maar niet omgekeerd.
De jongste jaren ijvert Terlouw zeer nadrukkelijk voor meer duurzaamheid en een langetermijnvisie op de klimaatproblematiek. Zijn nieuwste boek âHet Hebzuchtgasâ situeert zich helemaal in die problematiek. In december vorig jaar deed Terlouw een aangrijpende oproep in de populaire talkshow De Wereld Draait Door, een oproep tegen de verwoesting van de aarde en voor het herstel van het vertrouwen tussen de mensen.
Rector Caroline Pauwels is proxima van Jan Terlouw. âHij past perfect bij het thema van onze eredoctoraten: Break down the walls. Terlouw is tegelijk wetenschapper, schrijver en (oud-)politicus. Dat is geen vanzelfsprekende combinatie, maar Terlouw slaagt erin om in alles wat hij doet een beetje politicus, schrijver en wetenschapper tegelijk te zijn.â
Emma Bonino en de inwoners van Lampedusa
De VUB zal na de zomer nog twee andere eredoctoraten uitreiken, aan de Italiaanse geëngageerde politica Emma Bonino en aan de inwoners van het eiland Lampedusa.
Emma Bonino (1948) is een van de belangrijkste figuren van het liberale radicalisme in de moderne geschiedenis van Italië. In 1994 werd Bonino Europees Commissaris. In die functie was ze bevoegd voor het vluchtelingenbeleid. Tussen 2006 en 2008 was ze minister van Europese Zaken en Internationale Handel in de regering-Prodi en tussen 2008 en 2013 vicevoorzitter van de Italiaanse Senaat. Ze lag mee aan de basis van de inwerkingtreding van het Internationaal Strafhof in Den Haag.
Emma Bonino is een activiste. Tijdens haar politieke carriĂšre is ze meermaals in hongerstaking gegaan, o.a. voor de legalisering van abortus en voor de legalisering van euthanasie. Ze ijverde voor de afschaffing van de doodstraf en is oprichtster van No Peace Without Justice, een organisatie die ijvert voor de afschaffing van genitale verminking van vrouwen. Ze heeft zich altijd sterk ingezet voor gendergelijkheid.
âHet is duidelijk dat Emma Bonino haar idealen bijzonder nauw aansluiten bij die van de VUBâ, zegt proxima en vicerector Internationaal Beleid prof. Sonja Snacken. De VUB wil Emma Bonino ook eren voor haar vastberaden inspanningen met betrekking tot migratie en vluchtelingen. Ook vandaag is ze nog steeds erg begaan met de vluchtelingenproblematiek.
Het eredoctoraat voor Emma Bonino sluit naadloos aan op het eredoctoraat voor de inwoners van Lampedusa. De jongste twee decennia zijn ongeveer 400.000 vluchtelingen op het eiland aangekomen, en spoelden duizenden drenkelingen aan op de kusten. Dit heeft een grote impact op het leven van de inwoners van Lampedusa. Ze hebben als eilandbewoners en vissers altijd al een traditie gehad om mekaar te helpen. Hetzelfde doen ze nu voor de vluchtelingen die op Lampedusa aankomen. Een van de meest zichtbare inwoners in dit verhaal is dr. Pietro Bartolo. Hij heeft zich van in het begin ingezet om medische hulp te verstrekken aan de vluchtelingen. Hij heeft ten aanzien van de rest van Europa altijd de hulpvaardigheid van de inwoners van Lampedusa verdedigd.