VUB reikt eredoctoraat uit aan Nobelprijswinnaar J.M. Coetzee 

De Vrije Universiteit Brussel (VUB) reikte op maandag 13 oktober 2025 in De Munt/La Monnaie een eredoctoraat uit aan de Zuid-Afrikaans-Australische schrijver, vertaler en Nobelprijswinnaar John Maxwell Coetzee. Met de onderscheiding – het eerste dat hij van een Nederlandstalige universiteit ontvangt – eert de VUB een van de meest gelauwerde auteurs van onze tijd: een denker die literatuur inzet als instrument van kritisch inzicht en morele verbeelding. 

Coetzee geldt als een van de meest invloedrijke en vernieuwende stemmen in de moderne wereldliteratuur. Zijn werk stelt scherpe morele vragen over macht, geweld, taal en verantwoordelijkheid, en heeft generaties lezers en denkers gevormd. 

Romans als Disgrace, Waiting for the Barbarians en Life & Times of Michael K confronteren lezers met de grenzen van empathie en de complexiteit van menselijke waardigheid. Doorheen zijn carrière heeft Coetzee de machtsverhoudingen blootgelegd die schuilgaan in keuzes rond taal, uitgevers en podia. Zijn thematisch en stilistisch vernieuwende oeuvre sluit nauw aan bij de humanistische en meertalige missie van de VUB. 

“Het werk en engagement van J.M. Coetzee weerspiegelen de waarden van de VUB: vrij denken, morele moed en intellectuele verantwoordelijkheid”, aldus VUB-rector Jan Danckaert tijdens zijn laudatio. “Hij behoort tot de grote morele getuigen van onze tijd. Zijn oeuvre staat in het teken van menselijke waardigheid, rechtvaardigheid en vrijheid van expressie. Dat zijn principes die ook de kern vormen van onze humanistische visie. Voor zijn uitzonderlijke literaire prestaties, academische verdiensten en ethisch engagement is het voor onze universiteit een grote eer om hem de titel van Doctor Honoris Causa toe te kennen.”

Tijdens de bijzondere avond bracht Coetzee zelf een lezing en voordracht, omlijst met muziek van de Belgische componist Nicholas Lens, geïnspireerd door zijn werk. Hij had het tijdens zijn dankwoord over de uitdagingen waar wetenschap vandaag mee geconfronteerd wordt.  

“Deze universiteit is opgericht als een vrije universiteit, juist om haar vrij te houden van dogma’s. Ik zie nu hoe wetenschap wordt aangevallen op een manier die we nooit hadden kunnen voorzien”, aldus Coetzee. “De aanval is het sterkst in de VS, een staat die ooit was gebaseerd op de principes van de Verlichting, maar waar een anti-wetenschappelijke, anti-progressieve, anti-verlichtingsbeweging is opgekomen, die wantrouwig staat tegenover vele aannames van wetenschappelijke kennis en vijandig is tegenover het idee van vrije onderzoeksgeest dat de universiteit belichaamt. We zien de vijandigheid het meest dramatisch in klimaatwetenschap en medische wetenschap. Klimaatwetenschap wordt weggezet als hoax, terwijl gevestigde praktijken en preventieve geneeskunde, zoals vaccinaties, worden behandeld als een complot om de rest te verzwakken. Ik kan deze gelegenheid niet laten voorbijgaan zonder een woord van advies te bieden. Mijn raad is: de anti-wetenschappelijke beweging bestaat niet enkel uit domme mensen die ten prooi zijn gevallen aan onzinnige complottheorieën. Ze omvat ook intelligente mensen die de zelfverzekerdheid en het gebrek aan bescheidenheid van de typische wetenschappelijke denkwijze verontrustend vinden. Zij hebben in het bijzonder moeite met het begrijpen van wetenschappelijke uitspraken in de taal van waarschijnlijkheid. We gebruiken het woord ‘waarschijnlijk’ achteloos; het maakt deel uit van onze alledaagse taal. Maar waarschijnlijkheid is eigenlijk een moeilijk concept, zelfs voor filosofen. Zij zouden grondig moeten nadenken over wat waarschijnlijkheid betekent in hun praktijk en manieren moeten vinden om hun werk zo uit te leggen dat gewone mensen het kunnen begrijpen.Er staat veel op het spel in het huidige intellectuele en politieke klimaat, niet in het minst het begrip van wetenschap in de ogen van het publiek, en de reputatie van de moderne universiteit.” 

Pauwels Academy of Critrical Thinking 

De avond opende ook het nieuwe PACT-seizoen van de VUB. Met PACT – de Pauwels Academy of Critical Thinking – promoot de VUB actief het kritisch denken als methode. Door avonden te organiseren met gepassioneerde denkers en geëngageerde wetenschappers uit binnen- en buitenland, wil de VUB aan een zo breed mogelijk publiek tonen dat kritische twijfel, onzekerheid en veranderende inzichten geen zwaktes zijn, maar juist de motor achter echte wetenschappelijke en maatschappelijke vooruitgang. De ambitie is dat elke deelnemer naar huis gaat met een nieuw idee of een nieuwe vraag. Enkel door deze houding consequent te omarmen, kunnen we antwoorden vinden op de groeiende uitdagingen waarmee onze universiteit, onze samenleving en de wereld worden geconfronteerd.  

VUB-professor Koert Debeuf is academisch curator. “Ik ben vereerd dat ik ben benoemd tot Academisch Curator van PACT, de Caroline Pauwels Academy of Critical Thinking aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB). Het doel van PACT is kritisch denken te stimuleren door sprekers uit te nodigen, dialogen te organiseren en nog veel meer. We willen dat iedereen onze evenementen verlaat met minstens één nieuw idee of één extra vraagteken. We zijn trots dat onze eerste spreker J.M. Coetzee is.” 

Ter gelegenheid van Coetzees bezoek aan Brussel verschijnt bij zijn Nederlandse uitgeverij Cossee Wereld en wandel van Elizabeth Costello, waarin Coetzee nieuwe en herwerkte verhalen rond zijn emblematische personage samenbrengt. Daarnaast werkt hij aan een nieuw operaproject dat op deze teksten voortbouwt. 

Over John Maxwell Coetzee 

Een leven tussen talen, continenten en kennissystemen 

John Maxwell Coetzee (geb. Kaapstad, 1940) is romanschrijver, vertaler, essayist en literair wetenschapper. Hij studeerde Engelse literatuur, wiskunde en taalkunde en promoveerde in 1968 aan de University of Texas in Austin met een proefschrift over Samuel Beckett. Hij doceerde aan universiteiten in de Verenigde Staten en Zuid-Afrika, voor hij zich in 2002 in Australië vestigde, waar hij ere-onderzoeker werd aan de University of Adelaide. 

Een oeuvre zonder grenzen 

Coetzee schreef vijftien romans, evenals autobiografische vertellingen, essays en kritische studies. Zijn romans Life and Times of Michael K (1983) en Disgrace (1999) wonnen elk de Booker Prize – een unieke prestatie in de literaire wereld. 

In 2003 werd hij bekroond met de Nobelprijs voor Literatuur, waarmee zijn plaats als een van de belangrijkste literaire stemmen van onze tijd werd bevestigd. 

Zijn werk behandelt thema’s als apartheid, censuur, de positie van de buitenstaander, de relatie tussen mens en niet-mens, en de ethische verantwoordelijkheid van literatuur. 

Lees hier het VUB-interview met J.M. Coetzee: https://www.vub.be/nl/nieuws/vub-reikt-eredoctoraat-uit-aan-jm-coetzee