NULLHet is niet altijd even gemakkelijk om de eigen geest te onderwerpen aan een kritische blik, maar toch kiest de VUB ervoor om de dialoog aan te gaan. Tijdens het seminarie over grensoverschrijdend gedrag gingen de deelnemers dinsdagochtend onder de leiding van de adjunct-directeur van het instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen, Prof. Dr. Liesbeth Stevens, op zoek naar de uiterste grenzen van het aanvaardbare.
Prof. Dr. Liesbeth Stevens zet haar lezing in met een uiteenzetting van het fenomeen. Wat is grensoverschrijdend gedrag? Welke vormen van seksisme bestaan er? En welke (juridische) stappen kunnen slachtoffers ondernemen?
Al snel blijkt dat er amper onderzoek gedaan is naar seksuele intimidatie en andere vormen van grensoverschrijdend gedrag. Door besparingen is het instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen tegenwoordig bovendien afhankelijk van de cijfers van internationale onderzoeken waarin België is opgenomen. Er mag dus zeker nog menig wetenschappelijk onderzoek aan dit onderwerp gewijd worden.
De weinige cijfers die er zijn over seksuele intimidatie spreken boekdelen. Zo blijkt bijvoorbeeld uit een onderzoek van het Europees Bureau voor de grondrechten (FRA) uit 2014 dat het percentage ondervraagden dat de afgelopen 12 maanden met seksuele intimidatie te maken kreeg het hoogste ligt bij de categorie 18 tot 29-jarigen.
De universitaire context
Een leeftijdscategorie die sterk vertegenwoordigd is aan universiteiten. Ook aan de VUB. Aan de universitaire context zijn er dan ook enkele specifieke risico’s op grensoverschrijdend gedrag verbonden, legt Prof. Dr. Liesbeth Stevens uit. Onder andere typische studentenactiviteiten waar alcoholverbruik een belangrijk onderdeel vanuit maken en hiërarchische verhoudingen tussen onder andere professors en studenten horen bij de risicofactoren.
Elementen waar dus rekening mee moet gehouden worden bij het opstellen van universitaire richtlijnen.
Maar, zo benadrukt de adjunct-directeur, dat betekent niet dat er geen ruimte moet gelaten worden om te experimenteren. De studietijd is nu eenmaal een moment waarop mensen hun grenzen verleggen. Er moet dus rekening gehouden worden met wat in het studentenleven als typisch en aanvaardbaar gedrag beschouwd wordt. Zo wordt er niet verwacht van studenten dat ze stoppen met drinken, maar wel dat ze een oogje voor elkaar in het zeil houden en ingrijpen als er iets fout dreigt te gaan.
De niet zo grijze zone
‘Mag er dan niets meer?’ - vroegen een aantal mensen zich tijdens het hoogtepunt van de #MeToo-campagne af. Toch wel, volgens Prof. Dr. Stevens is de grijze zone niet zo grijs als sommigen denken: grensoverschrijdend gedrag is niet subjectief en kan via bepaalde factoren zoals wederzijdse toestemming, vrijwilligheid, gelijkwaardigheid, etc. vastgesteld worden. Dat maakt het vastleggen van afspraken en richtlijnen hieromtrent mogelijk.
Collega’s kunnen elkaar bijvoorbeeld nog steeds meevragen om iets te gaan drinken, maar als die uitnodiging geweigerd wordt dan moet het daar ook bij stoppen.
De buitengrenzen van het aanvaardbare worden bovendien bewaakt door het recht. Zowel het arbeidsrecht, de anti-discriminatiewetgeving als het strafrecht leveren pistes op voor de bestrijding van ongewenste gedragingen. Toch hoeft het niet altijd zo ver te komen. Door het creëren van een veilige werkomgeving kan veel ongewenst gedrag voorkomen worden.
Wat kan de VUB doen?
De universiteit zelf speelt daar natuurlijk een belangrijke rol in. Niet alleen moet ze de studenten, professoren en het technisch personeel sensibiliseren en informeren over grensoverschrijdend gedrag op de universiteit, maar ook de drempels verlagen om seksuele intimidatie, discriminatie en pesterijen te melden en actief optreden wanneer grenzen worden overschreden.
Dit kan natuurlijk niet van de ene op de andere dag aangepakt worden. Of zoals Raf Devos, directeur Mens & Organisatie van de VUB, het verwoordde: 'Je kan mensen maar helpen aan de basis als er een structuur aanwezig is die dit ondersteunt.'
‘We moeten naar onszelf durven kijken, zelfs als dat soms ongemakkelijk aanvoelt’
De VUB heeft zeker nog ruimte om te groeien, zoals rector Caroline Pauwels ook toegeeft in haar eindrede, maar bouwt ook na dit evenement verder aan een veilige werk en studie-omgeving voor alle VUB'ers. Zo wil de universiteit niet alleen de communicatie rond het meldpunt verbeteren, maar ook meer vormingen bieden aan iedereen die in een leidinggevende positie terecht komt.
Ook wijzelf kunnen een verschil maken. Als bijstander is het nu eenmaal gemakkelijker om te reageren dan als slachtoffer. Merk je dat iemand het slachtoffer is van seksisme, discriminatie of pesterijen? Wees dan niet bang om in te grijpen en ruimte te maken voor discussie. Samen kunnen we een veilige werk- en studie-omgeving creëren.
Het seminarie over grensoverschrijdend gedrag aan de universiteit maakt deel uit van de week van de ethiek. Wil jij meer te weten komen over proefdieren, wetenschappelijk onderzoek op mensen of belangenvermenging en belangenconflict in onderzoek? Bekijk dan hier het programma van de week van de ethiek.