Voor de foto's van de inaugurale lezing van de Fatima Mernissi Leerstoel kan u hier terecht.
Het idee van de Fatima Mernissi Leerstoel komt van Vlaams Parlementslid Yamila Idrissi en Saïda Sakali, projectcoördinator bij de Koning Boudewijnstichting. Zij vonden het opmerkelijk dat er aan de VUB niets specifieks gedoceerd werd rond de islam, noch dat er onderzoek naar werd verricht. Dat terwijl de universiteit uitgerekend in Brussel gelegen is: een stad waar een groot deel van de inwoners moslim is. Toen Mernissi op 30 december van 2015 overleed, vonden ze de tijd rijp dat manco aan te praten. Met als resultaat dus de oprichting van de leerstoel met de naam van de Marokkaanse sociologe.
Hoe is men voor de Fatima Medrissi leerstoel bij u terecht gekomen?
Iman Lechkar: “Dat is via Sarah Bracke gegaan. Zij is onderzoekster bij RHEA, het expertisecentrum Gender, Diversiteit & Intersectionaliteit van de VUB. Ze kende me nog van de universiteit van Leuven, waar ik mijn doctoraat in de sociale en culturele antropologie heb behaald. Ze wist dat ik gespecialiseerd ben in de situatie van de islam in de seculiere, westerse maar ook Belgische context en had weet van mijn werk rond bekeringen tot de islam en de gecompliceerde islamitische identificaties na de gebeurtenissen van 2011 en de daaropvolgende ‘war on terror’. Dat maakte mij in haar ogen de ideale leerstoelhoudster.
De leerstoel doet wat Caroline Pauwels beoogt met de VUB: muren slopen
Welke raakpunten ziet u tussen uw specialisatie en de leerstoel?
Iman Lechkar: "O, dat zijn er heel veel. Zo ben ik een tijdlang heel actief bezig geweest met en rond het artistieke en culturele middenveld. Ik wou weten hoe daar werd omgegaan met de diversiteit van culturen en religies en hoe men er temidden van die bonte verscheidenheid in slaagde iedereen mee te krijgen in een gemeenschappelijk verhaal. Maar wat me ook heel hard interesseert, is wat de VUB aan die context, dat verhaal kan bijdragen. Dat rijmt dan weer perfect met wat rector Caroline Pauwels bedoelt met haar uitspraak dat de VUB muren moeten slopen. De leerstoel Fatima Mernissi is een concretisering van hoe de universiteit dat zal doen, namelijk door een verbinding te maken met de bredere samenleving - en in Brussel, waar een groot deel van de bevolking moslim is, betekent dat zich bezinnen over hoe je met de zogenaamde moslimkwestie moet omgaan. Maar ook los daarvan is Brussel op zich al een superdiverse samenleving. Minderheden vormen er de meerderheid. Ik zie de leerstoel als een antwoord op de vraag hoe je in zo’n context tot een mooie kruisbestuiving kunt komen richting inclusieve maatschappij. Dat was overigens ook wat Fatima Mernissi betrachtte: een verbinding maken tussen het oosten en het westen, tussen mannen en vrouwen.”
Een universiteit heeft ook een maatschappelijke opdracht
Dat is dus het doel van de leerstoel: verbindingen maken?
Iman Lechkar: “Jazeker. Op twee manieren zelfs. De eerste is academisch. Dat is mijn taak. Maar er is ook een maatschappelijke doelstelling, waarbij we een alliantie willen aangaan met organisaties als Citizenne, de KVS, Femma, D’Broej, Moussem en andere. Dat zijn organisaties die zich inzetten rond vrouwenkwesties, minderheden, kunst en jongeren. Want je mag niet vergeten: een universiteit heeft niet alleen een onderwijs- en onderzoeksopdracht, ze heeft ook een maatschappelijke opdracht.”
Toch, die organisaties en dat middenveld, die bestaan al lang. Wat kan een universiteit daaraan toevoegen?
Iman Lechkar: “Het transversale, de overbruggingsfunctie. Wat het middenveld doet, is heel interessant, maar wie zijn de verschillende actoren? Eigenlijk willen we doen wat Mernissi ook deed: niet kiezen voor één actor, maar bruggen bouwen. Door de universiteit in dat middenveld te brengen kan je daar zaken analyseren, inzichten verwerven, academisch innovatief werk doen. Ook voor het middenveld zelf is dat interessant, want daardoor krijgt hun werk visibiliteit, wordt hun netwerk versterkt. Zo organiseren wij voor de lancering van de leerstoel een netwerkevent waar al onze partners aanwezig zijn. Dat klinkt voor de hand liggend, maar het is een manier om iedereen samen te brengen en elkaar te leren kennen. Geen overbodige luxe, want ook al weten al die organisaties van de andere wat ze doen, echt samengewerkt hebben ze nog niet. Het is de VUB die, met de leerstoel, die synergie heeft gerealiseerd en die katalysatorrol heeft opgenomen.”
Nog een laatste vraag: waarover zult u het hebben in uw inaugurale lezing?
Iman Lechkar: “Een goede vraag! Mijn lezing zal gaan over Brussel. Of beter: het geweld waarmee de Brusselaars en alle Belgen geconfronteerd werden op 22 maart 2016, de dag van de aanslagen. Die afschuwelijke gebeurtenissen wil ik exploreren en in verband brengen met andere soorten geweld die evenwel niet als zodanig bestempeld worden. Ik bedoel daarmee het materiële geweld dat achter fenomenen als werkloosheid en socio-economische achterstellingsmechanismen schuilt. Zonder een causaal verband te willen leggen, ben ik namelijk van mening dat dit materieel geweld een invloed uitoefent op dat andere geweld, dat terroristisch, fysiek of crimineel van aard is. Een ander soort van geweld dat ik wil belichten, is het symbolische geweld van de debatten die in de naam van neutraliteit worden gevoerd rond het dragen van een hoofddoek of het slachten voor het offerfeest. De vraag die ik mij daarbij stel, is wat die neutraliteit inhoudt in een samenleving die al lang niet meer homogeen samengesteld is. Ziedaar in grote lijnen wat ik wil vertellen.”
De openingsviering Fatima Mernissi vindt plaats op donderdag 26 januari om 18 uur in de Kaaistudio’s in de Onze-Lieve-Vrouw van Vaakstraat 81, te 1000 Brussel.
De inaugurale lezing van Iman Lechkar draagt als titel ‘De Brusselse mix: geweld, islam en gender'.
OPGELET: INSCHRIJVEN VOOR DE VIERING KAN NIET MEER.