Op donderdag 20 november kleuren Brussel en onze universiteiten opnieuw rood, wit en blauw — de kleuren van vrijheid, rede en solidariteit — voor St V, de jaarlijkse herdenking van onze stichter Pierre-Théodore Verhaegen. Ook dit jaar wordt het een dag van feest én verzet. Het thema: “Silence complice, fascisme en marche – Kijk niet weg, heb een zeg!”
Jonas Brüll, externe ondervoorzitter van het Brussels StudentenGenootschap (BSG), licht toe waarom dit thema vandaag zo brandend actueel is. “We willen waarschuwen voor het oprukkende fascisme in de Westerse wereld. Wie zwijgt of wegkijkt, werkt het in de hand. De kracht van onze democratie ligt nog steeds bij de mensen zelf – zolang we onze stem blijven gebruiken.”
Jonas Brüll, externe ondervoorzitter van het Brussels StudentenGenootschap (BSG)
Een strijd tegen stilte
Het centrale idee van dit jaar is even scherp als confronterend: stilte is medeplichtigheid. Jonas: “Het ergste wat je kunt doen, is je kop in het zand steken. Wegkijken laat autoritaire machten toe om stap voor stap onze vrijheden af te breken. Dat geldt voor politiek, maar ook voor hoe we omgaan met oorlogen en internationale handel. Zolang het Westen relaties onderhoudt met regimes die onze waarden ondermijnen, versterken we actief antidemocratische systemen.”
Volgens het BSG is dit geen verre dreiging uit geschiedenisboeken, maar een proces dat vandaag al bezig is. “Fascisme lijkt iets uit het verleden, maar de signalen zijn er – binnen én buiten Europa. Extreem gedachtegoed krijgt steeds meer plaats in onze instellingen. Dat moeten we durven benoemen.”
Traditie als verzet
Studenten spelen volgens Jonas een sleutelrol in het doorbreken van die stilzwijgende normaliteit. “Wij zijn opgegroeid met toegang tot alle informatie. We kunnen leugens doorprikken met wetenschap, journalistiek en kritisch denken. Maar dat lukt alleen als we met elkaar in gesprek blijven, ook buiten onze eigen bubbel. Universiteiten zijn daarvoor de ideale plaats – ruimte voor debat, ontmoeting en verzet.”
St V blijft trouw aan zijn roots: een viering van vrijheid, verzet en verbondenheid. “Fascistische krachten willen ons verdelen,” zegt Jonas. “Maar St V brengt juist iedereen samen – Vlamingen en Walen, ULB en VUB, oud en jong. We herdenken de studenten die hun stem lieten horen tijdens oorlog en onderdrukking, en we zetten dat verzet vandaag verder. Samen tonen we dat we er nog altijd staan.”
De medaille: Sleutel tot verzet
Zoals elk jaar wordt ook deze editie opgeluisterd door een symbolische medaille. Dit jaar toont ze een mond die het zwijgen is opgelegd – of zichzelf heeft opgelegd. “Iedereen draagt vandaag een afluisterapparaat in z’n broekzak,” zegt Jonas. “Het is moeilijker dan ooit om tegen de stroom in te gaan. Maar op 20 november zullen we met tienduizend stemmen laten horen dat we niet alleen zijn. Dat we blijven spreken, ook na St V.”
Een oproep tot actie
De boodschap van het BSG is duidelijk: wie zwijgt, stemt toe. Jonas hoopt dat studenten na St V blijven nadenken over hun rol in de samenleving. “Samen staan we sterk tegen de politiek van het extreme. Gebruik je stem, je keuze, je geld – we hebben meer macht dan we denken. De geschiedenis herhaalt zich niet vanzelf, wij laten ze toe als we niets doen.”
Zijn laatste oproep is even praktisch als dringend: “Wees voorzichtig op de Zavel – de Zavelstraat naast het plein blijft dit jaar open voor voor verkeer. En vooral: laat je niet doen door de pestkoppen aan de macht. Blijf kritisch, blijf luid. We zijn niet alleen.”
De geboorte en traditie van St V
Elk jaar op 20 november eren de ULB (Université Libre de Bruxelles) en de VUB (Vrije Universiteit Brussel) hun oprichter, Pierre-Théodore Verhaegen, tijdens St V. Dit feestelijke evenement wordt georganiseerd door het Brussels Studentengenootschap en de Association des Cercles Etudiants, en trekt honderden studenten van zowel de VUB als de ULB. Een eclectische groep studenten, alumni, onderzoekers en professoren van beide vrije universiteiten verzamelt zich op de Brusselse Zavel en trekt vervolgens naar de Beurs. Voor het grote publiek is de kleurrijke optocht het meest opvallende aspect van St V, waarbij altijd aandacht wordt besteed aan een politiek of maatschappelijk thema.
De festiviteiten beginnen echter al in de ochtend, met een plechtig gedeelte waarin het bestuur en de overkoepelende studentenverenigingen van de VUB en de ULB niet alleen eer betonen aan Théodore Verhaegen, maar ook aan andere belangrijke humanistische figuren. Ze doen dit door bloemenhuldes en toespraken, ter nagedachtenis aan Brusselse universitaire verzetsstrijders en studenten die hun leven gaven tijdens de wereldoorlogen.
De oorsprong van deze viering gaat terug tot 1888, toen studenten opriepen tot een meer open en minder dogmatische houding van de universitaire autoriteiten. Ze deden dit door een beroep te doen op de antiklerikale en verlichte ideeën van Pierre-Théodore Verhaegen, de grondlegger van de universiteit. Om hun pleidooi kracht bij te zetten, legden ze bloemen op Verhaegens graf. Dit gebaar werd echter bespot in de pers, waarbij de krant Le Patriote de studenten belachelijk maakte door Verhaegen heilig te verklaren. De studenten omarmden deze spotnaam en noemden hun held al snel "St Verhaegen."
In 2019 werd St V opgenomen in de lijst van het cultureel immaterieel erfgoed van Brussel, waarmee de historische betekenis en traditie van dit evenement officieel werden erkend. Het blijft een levendige herinnering aan de verbindende waarden van academische vrijheid en humanisme die beide universiteiten koesteren en jaarlijks vieren.
De medailles uit het archief van CAVA vind je hier.