“Veel verzetsstrijders waren zo oud als onze studenten nu”

De verzetsmensen op het pad waren kappers, ingenieurs, kunstenaars, mijnwerkers, artsen – maar ook studenten, onderzoekers en professoren. Ze betaalden een hoge prijs: minstens 15.000 Belgen werden vermoord, velen keerden gebroken terug uit de concentratiekampen. Hun verhalen zijn nu zichtbaar op onze campus, tastbaar in beeld en woord.

Voor de VUB is dit pad geen toevallig initiatief. Onze universiteit draagt een historische affiniteit met het verzet. Meer dan 140 professoren en studenten van de ULB – waaruit de VUB in 1970 voortkwam – kwamen om als politieke gevangenen. De ULB was bovendien de enige Belgische universiteit die in 1941 de deuren sloot tijdens de oorlog.

Sporen van het verzet

Naast het pad richtte de VUB, in samenwerking met de vzw Helden van het Verzet, de leerstoel “Sporen van het verzet” op. Professor hedendaagse geschiedenis Nel De Mûelenaere leidt het academische luik: “Er is nog veel werk. We zetten onderzoeksprojecten op rond netwerken, persoonlijke verhalen en erfgoed, zoals de afscheidsbrieven van geëxecuteerde verzetsmensen. Niet om mythes te creëren, maar om hun menselijkheid en interne worstelingen te tonen. Precies dat maakt dit stuk geschiedenis vandaag nog zo inspirerend.”

De leerstoel combineert onderzoek met publiekswerking: van wetenschappelijke lezingen tot oproepen om erfgoed te delen. Ook studenten zullen hun bachelor- en masteronderzoek kunnen wijden aan het thema, zodat nieuwe generaties dit verleden verder uitdiepen.

Namen met een gezicht

Langs het Verzetspad hangen portretten van figuren die een directe link met onze universiteit hebben:

• Frans Lenaerts, student geneeskunde die Duitse troepenbewegingen noteerde en naar Engeland smokkelde. Hij werd in 1943 geëxecuteerd.
• Aloïs Gerlo, eerste rector van de VUB, actief in de sluikpers en na de oorlog vertegenwoordiger van het onafhankelijk verzet.
• Karel Cuypers, professor sterrenkunde en humanist, die studenten beschermde tegen verplichte tewerkstelling en lijsten uit Duitse handen hield.

Maar ook andere verzetshelden krijgen er een ereplaats. Andrée De Jongh bijvoorbeeld, de jonge vrouw die als spilfiguur van het Comète-netwerk honderden geallieerde piloten smokkelde.

Het verzet was nooit éénvormig: liberalen en socialisten, arbeiders en intellectuelen, jongeren en adel vonden elkaar in hun weigering om onrecht te aanvaarden. Hun keuzes tonen dat verzet altijd mogelijk is – en dat solidariteit met onbekenden soms de meest radicale daad is.

Professor Nel De Mûelenaere: “We mogen het verzet niet plat nuanceren. Deze mensen inspireerden toen, en kunnen dat vandaag nog steeds – juist omdat ze, met gevaar voor eigen leven, in opstand kwamen tegen een repressieve bezetter.”

Met het Verzetspad en de leerstoel Sporen van het verzet houdt de VUB die herinnering levend. Niet als afgesloten verleden, maar als spiegel en opdracht voor de toekomst.