Meerderheid staat positief tegenover vaccin - Vlamingen meer dan Walen – Maar helft niet-gevaccineerden wil zich niet laten vaccineren
De Vrije Universiteit Brussel en VUB spin-off iCense deden een representatieve bevraging bij de Belgische bevolking om onderliggende redenen te achterhalen om zich al dan niet te laten vaccineren. De bevraging liep van 25/06/2021 tot 06/07/2021 en werd specifiek in deze periode afgenomen om zoveel mogelijk mensen te bereiken die een vaccinatieuitnodiging hebben ontvangen. De resultaten wijzen uit dat het merendeel van de bevolking positief staat tegenover de vaccinatie, dat er een verschil is tussen de regio’s en het opleidingsniveau en dat de meeste weigeraars dit doen uit angst voor bijwerkingen en omdat ze de informatie niet geloven.
“Sinds het begin van de pandemie zagen we een tweedeling in de bevolking. Een ingroup en outgroup, die precies door die tegenstelling is blijven vasthangen aan het eigen gelijk. Door deze studie begrijpen we beide groepen en wat hen drijft veel beter,” zegt Prof. Dr. Timothy Desmet, van de VUB-onderzoeksgroep Marketing and Consumer Behavior en mede-oprichter iCense.
Het onderzoek kadert in een wetenschappelijke studie die gedetailleerd in kaart wil brengen wat alle mogelijke redenen zijn om weigerachtig te staan tegenover vaccinatie en is gefinancierd door het FWO Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek via hun specifieke covid call. Er werd een representatieve staal van de bevolking gebruikt, n=1.030, onderverdeeld naar leeftijd (18+), geslacht, regio en opleidingsniveau, en er werd een online enquĂŞte doorgevoerd van ongeveer 20 minuten. Het onderzoek brengt heel gedetailleerd alle mogelijke drijfveren en belemmeringen uit de academische literatuur in kaart en focust specifiek op de verklaring achter vaccine hesitancy, het weigerachtig staan tegenover vaccinatie. Daaraan gekoppeld wil het onderzoek in tweede instantie nagaan hoe je mensen kan motiveren om zich toch te laten vaccineren.
Meerderheid bevolking staat positief tegenover vaccin – gezondheid primeert
De meeste mensen staan positief tegenover vaccinatie (87%). Deze groep is er vooral van overtuigd dat vaccinatie de beste manier is om de eigen gezondheid en de gezondheid van de anderen te beschermen. 92% van hen denkt dat “vaccinatie noodzakelijk is om de gezondheid van zwakkeren (bvb. mensen met andere ziektes) te garanderen; 86% vindt vaccinatie “noodzakelijk om gezondheid te garanderen". Het heropenen van de economie en terug de vertrouwde activiteiten kunnen uitvoeren komen pas op de tweede plaats. 80% vindt vaccinatie bovendien belangrijk “om opnieuw op reis te kunnen” en 67% “om opnieuw op café of restaurant te kunnen”.
Of mensen een positieve of negatieve mening hebben over vaccinatie lijkt af te hangen van het soort media dat ze gebruiken om geĂŻnformeerd te worden over Covid-19. Mensen met een positieve houding ten opzichte van vaccinatie zoeken meer informatie bij traditionele media zoals radionieuws (51% vs. 23%) of nationale tv (58% vs. 27%) dan mensen met een negatieve houding.
Gevaccineerden - deels onder sociale druk
Van de mensen die gevaccineerd zijn staat 11% niet positief tegenover de vaccinatie. De voornaamste reden is angst voor bijwerkingen wegens gebrek aan onderzoek. 37% van deze groep denkt “dat er nog niet voldoende onderzoek is gedaan naar COVID-19 vaccins”, 34% denkt dat de “vaccinatie ernstige bijwerkingen kan veroorzaken”. 30% van de gevaccineerde mensen zijn ongerust door het feit dat sommige landen niet meer vaccineren met AstraZeneca en Johnson&Johnson. Deze groep zegt ook dat ze de sociale druk om zich te laten vaccineren als zeer negatief hebben ervaren. 31% van de respondenten die gevaccineerd zijn, geeft aan dat ze zich onder druk gezet voelen om zich te laten vaccineren, en 45% denkt dat “als je je niet laat vaccineren, je scheef wordt bekeken”.
Volgens Prof. dr. Malaika Brengman, professor consumentengedrag “is het niet verwonderlijk dat gevaccineerden ondanks angst voor bijwerkingen toch positief staan tegenover de vaccinatie. Mensen streven altijd naar consistentie tussen hun attitudes en hun gedrag, en bijgevolg kan verwacht worden dat ze hun mening over de vaccinatie onbewust toch in de positieve zin gaan bijstellen na vaccinatie om in overeenstemming te zijn met hun gedrag. De campagnes ter promotie van de vaccinatie samen met de praktische voordelen van het gevaccineerd zijn hebben wellicht toch al heel wat mensen over de streep getrokken om zich toch te laten vaccineren”.
Niet-gevaccineerden - bloedklonters en wantrouwen
De belangrijkste reden om zich niet te laten vaccineren is angst voor de bijwerkingen van het vaccin. De meerderheid van de respondenten die zich niet willen laten vaccineren (82%) meldt dat de “vaccinatie bloedklonters zou kunnen veroorzaken”. De angst voor bloedklonters is wijdverbreid, ook 35% van de mensen die ingeënt zijn of dat willen laten doen geeft aan bang te zijn voor bloedklonters. 70% van de vrouwen die zich niet willen laten vaccineren denkt “dat het vaccin gevaarlijk is voor zwangere vrouwen (voor de foetus)”. De angst voor bijwerkingen is kleiner bij de groep niet-gevaccineerden die zich wel nog willen laten inenten (43%) en bij de reeds gevaccineerden (13%).
Mensen die niet gevaccineerd willen worden geven ook aan, geen vertrouwen te hebben in de cijfers die ze in de media horen. 78% geeft aan "sceptisch” te zijn“tegenover de informatie die gegeven wordt in de media", tegenover slechts 48% van de mensen die wel de intentie hebben zich nog te laten vaccineren en 35% van de mensen die al gevaccineerd zijn.
“Het is duidelijk dat het stopzetten van de vaccinatie in bepaalde landen, het vertrouwen in de vaccins aardig geschaad heeft en de vaccinatiebereidheid heeft ondermijnd,” zegt dr. Davide Rigoni, de oprichter van iCense.
Brengman: “De Social Judgement Theorie stelt dat mensen bevestigende informatie sneller aannemen. Contrasterende informatie wordt sneller aan de kant geschoven, waardoor de oorspronkelijke houding, positief of negatief, enkel maar versterkt wordt. Het zal een belangrijke uitdaging worden dit patroon te doorbreken om de vaccinatiegraad in de bevolking te maximaliseren.”
Opleidingsniveaus – hoe hoger, hoe positiever
De algehele houding ten opzichte van de vaccinatie hangt samen met het opleidingsniveau van de respondenten. Van de groep die nog niet gevaccineerd is, wil 47% resp. 55% van de lager (lager of middelbar onderwijs) en gemiddeld opgeleiden (bachelor) zich niet laten vaccineren, tegen 30% van de hoogopgeleiden (master, doctoraat). 11% van de laagopgeleiden heeft een negatieve houding ten opzichte van de vaccinatie; tegen resp. 7% en 3% van de mensen met een gemiddeld en hoger opleidingsniveau.
Walen voelen zich sneller veilig
Er zijn ook regionale verschillen in houding ten opzichte van vaccinatie. 87% van de Vlamingen staat positief tegenover de vaccinatie. 78% van de Walen is positief, 77% van de Brusselaars. In Wallonië heeft 56% van de nog niet gevaccineerden niet de intentie om dit te doen, tegen 40% in Brussel en 30% in Vlaanderen. Vlamingen en Walen hebben ook een andere perceptie van veiligheid in verhouding tot het percentage mensen dat in totaal moet worden ingeënt. De meeste Nederlandstalige respondenten voelen zich pas veilig als 90% van de bevolking gevaccineerd is; de meeste Franstalige respondenten voelen zich al veilig bij 80%.
"Deze bevinding toont aan dat de verwachtingen over wanneer de zaken weer normaal kunnen worden in de twee Belgische regio's anders zijn", zegt Rigoni. "De Vlaming is voorzichtiger en wil graag dat bijna iedereen wordt gevaccineerd voor men terugkeert naar een pre-pandemisch leven."