VUB-criminoloog onderzoekt inzet van digitale technologie tegen identiteitsfraude
Kan blockchaintechnologie een oplossing bieden tegen identiteitsfraude? Die vraag stond centraal in de masterproef van criminoloog Raf Oostvogels. Hij won er de Janine Segersprijs mee, uitgereikt door de faculteit Criminologische Wetenschappen van de Vrije Universiteit Brussel voor de beste scriptie van het jaar. Blockchain werkt als een soort digitaal echtheidscertificaat – het principe waarop ook bitcoins gebaseerd zijn. De technologie biedt veel mogelijkheden om identiteitsfraude tegen te gaan, maar krijgt vandaag nog niet de beleidsaandacht die ze verdient.
De gevolgen van identiteitsfraude hakken er stevig in bij slachtoffers. Criminelen openen rekeningen, sluiten leningen en verzekeringen af op jouw naam. En bewijzen dat iemand anders jouw identiteit heeft gestolen, is niet eenvoudig. In Nederland berekende het Centraal Bureau voor de Statistiek dat 1,5% van de bevolking ouder dan 15 al slachtoffer werd. Dat cijfer stijgt, samen met de toename van digitaal verkeer en de steeds slimmer wordende daders.
Identiteitsfraude bestrijden is bijzonder moeilijk. De kern van het probleem ligt in een achterhaald idee over hoe we ons vandaag de dag (moeten) identificeren. Onze persoonlijke gegevens worden opgeslagen in talloze databanken, vaak zonder degelijke beveiliging. Denk aan banken, energieleveranciers en andere dienstverleners.
Blockchaintechnologie stelt die traditionele manier van gegevensbeheer in vraag. Ze geeft de controle over persoonlijke informatie terug aan de burgers zelf. De eigenschappen van blockchain vormen bovendien een veel sterkere barrière tegen de zwakke plekken van het huidige identiteitsmodel, dat erg kwetsbaar is voor fraude.
Raf Oostvogels: “De soevereiniteit over persoonlijke data terug in handen leggen van burgers – weg van gegevensverwerkers die werken met centraal beheerde, slecht beveiligde databanken – lijkt mij een eerste baanbrekende én noodzakelijke stap om grootschalige identiteitsfraude te voorkomen.”
Dat blockchain identiteitsfraude kan helpen voorkomen, komt vooral door hoe de software is opgebouwd. Mary Lacity, directeur van het Blockchain Center of Excellence aan de University of Arkansas, omschrijft een blockchaintoepassing als “een gedistribueerd peer-to-peer systeem voor het valideren, dateren en permanent opslaan van transacties op een gedeeld register. Dat register registreert het eigenaarschap en de echtheid van data – in dit geval je identiteit. Nieuwe transacties worden toegevoegd via algoritmes die ervoor zorgen dat de hele geschiedenis van het register intact blijft.”
Kort gezegd: eens een transactie – of in dit geval een identiteitsdrager – gevalideerd en gedateerd is door het netwerk, kan die niet meer worden verwijderd en blijft die transparant zichtbaar.
Dat het ook in de praktijk werkt, tonen al enkele voorbeelden. Het Franse IT-bedrijf Atos ontwikkelde een proof of concept voor een digitale identiteit via blockchain. Daarmee kunnen burgers veilig toegang krijgen tot online diensten. Microsoft lanceerde in maart 2021 het ION-platform, een decentraal systeem voor digitale identiteit. Daarop kunnen allerlei digitale documenten geregistreerd worden die een vorm van identiteitsbewijs bevatten. In België zette de Vlaamse overheid, samen met de stad Antwerpen en enkele partners, het project Blockchain on the Move op. Daarmee willen ze persoonlijke data opnieuw in handen van de burgers leggen.
Volgens Raf Oostvogels kan blockchain dus een antwoord bieden op identiteitsfraude. Maar als technologie voor identiteitsbeheer door de overheid zijn er nog obstakels. Kan het op grote schaal toegepast worden? Welke regelgeving is nodig? Wie is verantwoordelijk als er iets fout loopt in een gedecentraliseerd systeem? Is valse identiteit hiermee echt uitgesloten? Wat kost zo’n systeem en is de technologie wel al matuur genoeg?
Wetenschappelijk onderzoek zal stap voor stap meer duidelijkheid moeten brengen. Maar volgens Oostvogels moeten criminologen nu al durven vooruitkijken. Blockchain zal ook de organisatie van criminele fenomenen ingrijpend veranderen. Zijn we klaar voor die nieuwe realiteit?