De tragische dood van de elfjarige Fabian, die na een achtervolging door de politie omwille van een step in het park overleed, blijft een wonde die diep snijdt. Niet alleen voor zijn familie en de betrokken agenten, maar ook voor de samenleving. Het voorval groeide uit tot een symbool van wat er allemaal fout kan lopen in de relatie tussen politie en burgers.
In het vakblad Panopticon schreven VUB-criminologen Tom Van den Broeck en Sofie De Kimpe een indringend editorial. Hun boodschap is duidelijk: het politiewerk staat op een kantelpunt en er is dringend nood aan verandering.
Sofie De Kimpe
Politie als oplossing voor alles?
De politie wordt vandaag vaak naar voren geschoven als hét antwoord op maatschappelijke problemen, ook wanneer die eigenlijk sociaal of economisch van aard zijn. Dat zorgt voor een bijna onmogelijke opdracht. “Ga zelf maar eens in de combi zitten,” schrijven de auteurs.
Daarbovenop komt de gespannen relatie tussen politie en jongeren, het gevoel van etnisch profileren en een dalend vertrouwen in de efficiëntie van de politie. Het resultaat: conflicten die makkelijk escaleren en politiemensen die steeds vaker op onbegrip stuiten.
Een bredere vertrouwenscrisis
Volgens Van den Broeck en De Kimpe staat dit probleem niet op zichzelf. Ook brandweerlui, ambulancepersoneel en medewerkers van het openbaar vervoer krijgen steeds vaker te maken met agressie. De politie is de meest zichtbare vertegenwoordiger van de overheid, maar het gezag van andere instanties brokkelt evenzeer af. Burgers verwachten steeds minder van de overheid als bemiddelaar, waardoor formele sociale controle onder druk komt te staan.
De roep om meer nabijheidspolitie klinkt al jaren. Politie die aanwezig is in wijken, die bewoners en de uitdagingen van de buurten kent en vertrouwen kan opbouwen. Toch blijft dit vaak beperkt tot losse projecten of tijdelijke acties. Wat ontbreekt, is een structurele keuze voor een gemeenschapsgerichte politiezorg.
Volgens de auteurs is dit geen luxe, maar een noodzaak. “Goed politiewerk vereist inzicht in de complexe en superdiverse samenleving waarin men werkt. En het vraagt samenwerking met burgers en lokale partners om echt effectief te zijn.”
Wat gebeurde er met community policing?
België voerde in het verleden wel programma’s rond gemeenschapsgerichte politiezorg in, maar die geraakten nooit echt geïntegreerd in het politieapparaat. Initiatieven bleven versnipperd of raakten opgesloten in aparte afdelingen, zonder dat ze het hele korps bereikten. Het gevolg: veel losse projecten, maar weinig duurzame verandering.
Van den Broeck en De Kimpe waarschuwen dat dit leidt tot een dubbel risico: te veel nadruk op tijdelijke interventies en repressie enerzijds, of te veel nadruk op PR en symbolische nabijheid anderzijds. In beide gevallen blijft de structurele kloof met burgers bestaan.
Opleiding als sleutel
Een ander pijnpunt is de politieopleiding. België hinkt al jaren achterop: te kort, te weinig theoretisch onderbouwd, en onvoldoende gericht op de vaardigheden die vandaag nodig zijn. In landen als Noorwegen en Duitsland wordt de politie pas de straat op gestuurd na een volwaardige bacheloropleiding. Dat levert professionelere en beter voorbereide agenten op, ook in het omgaan met diversiteit.
“De aanhoudende weigering om te investeren in degelijk politieonderwijs getuigt in wezen van weinig respect voor het beroep,” klinkt het scherp. “We sturen agenten de straat op met de boodschap ‘overleven’, in plaats van hen uit te rusten met de broodnodige competenties.”
Een wake-upcall
Het debat over politie en politieonderwijs is niet nieuw. Al sinds de politiehervorming wordt gepleit voor meer gemeenschapsgerichte politiezorg en voor een academische verankering van het politieonderwijs. Toch bleven fundamentele hervormingen uit, vaak door politieke keuzes, beperkte middelen of weerstand van de politievakbonden. “Bij ons worden de zaken pas aangepakt na een crisis. Die crisis is er nu,” benadrukken de auteurs. De dood van Fabian maakt pijnlijk duidelijk dat het huidige systeem niet volstaat.
Van den Broeck en De Kimpe sluiten af met een oproep. Als samenleving kunnen we de ogen sluiten, of dit moment aangrijpen om politie en burgers dichter bij elkaar te brengen. Niet door meer repressie, meer technologie en schaalvergroting, maar door meer samenwerking, meer nabijheid, en een politieopleiding die mee is met de realiteit.
“Laat ons dit doen voor de vele gemotiveerde politiemensen die het verschil willen maken,” schrijven ze. “Maar vooral: laat ons dit doen voor Fabian.”
Tom Van den Broeck
Lees het volledige editorial in Panopticon: Panopticon :: Artikel :: We have to talk about (policing) Fabian…