Het was enigszins verwacht na de eerste ronde, maar de einduitslag van de gemeenteraadsverkiezingen in Frankrijk verraste toch nog. Om maar een voorbeeld te nemen: iedereen dacht dat Bordeaux bij het rechtse LR zou blijven. Aan het einde haalde de linkse lijst het, en bleek zelfs neo-trotskist Philippe Poutou 10 procent van de stemmen te hebben gehaald. Niemand gaf twee jaar geleden veel voor haar overleven, maar Anne Hidalgo (PS) kreeg in Parijs de helft van de stemmen. Martine Aubry, de moeder van de 35-urenweek, haalde het nipt. Toch kon ze haar blijdschap over het algemene resultaat moeilijk verstoppen. Zelfs in 2008 onder Sarkozy was de uitslag voor links niet zo verbluffend goed als nu.
Dit opiniestuk verscheen eerder op demorgen.be (+). Auteur: Frederik Dhondt, Frankrijk-kenner en rechtshistoricus aan de VUB en de UAntwerpen.
Het meeste valt de smadelijke nederlaag van LREM op, de partij van president Emmanuel Macron. Macron scoorde in 2017 het best in de steden en in het westen van Frankrijk. Het leek een kwestie van tijd voor zijn partij Anne Hidalgo zou verjagen uit het Hôtel de Ville. Vandaag is zijn eigen lijsttrekker, oud-minister Agnès Buzyn, niet verkozen geraakt. Ook in Rijsel, Bordeaux, Lyon, Straatsburg en Marseille is het mislukt om een lokale machtsfactor te worden. Sterke man-bewegingen RN, La France Insoumise en LREM (in 2017 goed voor bijna twee derde van de stemmen) staan vandaag bijna los van het lokale politieke leven. Het zijn presidentiële machines, zonder politiek personeel.
Zonder de luidruchtige volkstribuun is het voor links mogelijk om in 2022 Le Pen of Macron te verslaan.
Bij rechts (LR) en links (PS en groenen) is de situatie net omgekeerd: leidersfiguren ontbreken (voorlopig), maar er zijn talrijke stedelijke verkozenen en kabinetten om nieuw talent te laten groeien. PS-parlementslid Valérie Rabault verklaarde zondagavond dat Frankrijk 'sinds de revolutie' gewoon was aan de links-rechtsopdeling. De verkiezing van Macron was volgens haar een 'gevaarlijke aberratie'. Alleen extreemrechts was plots nog het alternatief voor het centrum. Ze genoot ervan om met Jean-François Copé (LR) de voorzitter van LREM te bestoken met vervelende vragen. Copé danste in gedachten al de Carmagnole, met het hoofd van Brigitte en Emmanuel Macron op een spies.
Dit is zéker een groene overwinning. Niemand had een jaar geleden dit resultaat verwacht, ook niet na de 13 procent die de groenen haalden bij de Europese verkiezingen. Het kiessysteem zorgt er voor dat dit bijna altijd in alliantie met de Parti Socialiste en ook de Parti Communiste Français moet gebeuren. Enkel de sterkste lijsten gaan naar de beslissende tweede ronde. Ook de PS is zondag flink vooruitgegaan. De Gauche plurielle van Lionel Jospin (1997-2002) lijkt terug. Opvallend: LFI, de beweging van Mélenchon, was nagenoeg afwezig. Zonder de luidruchtige volkstribuun is het voor links mogelijk om in 2022 Le Pen of Macron te verslaan.
We moeten zeker de nationale betekenis van het linkse succes relativeren, door de lage opkomst. LR beklemtoonde zondagavond dat de meerderheid van de Franse kleinere steden in rechtse handen blijft, zonder 'groene golf'. Platteland en stad stemmen nog steeds anders. Het onmiddellijke gevolg van zondag kan echter níét worden weggezet. De linkse allianties die gewonnen hebben, kunnen zes jaar besturen in nagenoeg alle grote Franse steden, zonder noemenswaardige oppositie. Het kiesstelsel voor de gemeenteraad geeft de winnende lijst automatisch de helft van de zetels, plus een proportioneel deel van de resterende helft.
We moeten zeker de nationale betekenis van het linkse succes relativeren, door de lage opkomst.
Zoals te verwachten viel, nodigde Macron zondag de burgerconventie voor het klimaat uit in het park van het Elysée om de uitslag te doen vergeten. 146 van hun 149 voorstellen worden ingediend bij het parlement (waar LREM de meerderheid kwijt is). De president zwaait met veto's vanuit het panel, mocht de politiek te traag gaan. Indien nodig komen er nationale referenda. De president toonde zijn sympathie voor het invoeren van een misdrijf 'ecocide', een betonstop en een verbod op bijkomende shoppingcentra.
Drie maatregelen komen er niet. Het burgerpanel wou een taks van 4 procent op dividenden van grote bedrijven. Getrouw aan zijn liberale lijn wil Macron niet dat 'investeerders worden afgeschrikt'. De groenen vinden dit hypocriet: de president staat wél klaar met milieubelastingen voor consumenten. Ook het opnemen van milieubescherming als hoogste grondwettelijke waarde wordt afgeblokt. Het leefmilieu zal dus in rechtszaken niet automatisch voorgaan op andere belangen. Ten slotte wordt de snelheidsverlaging op de snelwegen verdaagd, om de 'afgezonderde gebieden van de republiek' te beschermen.
Het lot van regering en eerste minister is nog onduidelijk. Le Figaro riep Macron op om eindelijk kleur te bekennen en duidelijk te stellen dat hij in 2022 kandidaat zal zijn voor 'rechts en centrumrechts'.