We zullen de grondige analyses moeten afwachten, maar tot nog toe blijkt geen enkel land perfect te hebben gereageerd op corona. Meer dan handelen op basis van voortschrijdend inzicht zit er niet in. Gelukkig lukt ons dat.
Dit opiniestuk verscheen eerder op demorgen.be (+).
Niet dat dit virus in het luchtledige arriveert. Los van expertise en politiek bleek nog maar eens hoezeer we cultureel voorgeprogrammeerd zijn om op een bepaalde manier te reageren. Sterk liberaal en individualistisch georiënteerde landen als het Verenigd Koninkrijk en Nederland opteerden voor de massa-immunisatie; laat het virus maar razen en hoop dat zo een meerderheid van de bevolking geïmmuniseerd geraakt. Hoe je het ook draait of keert, dat is survival of the fittest. Onhoudbaar in een beschaafd land. Wie ervoor koos, komt er inmiddels op terug. Het contrast met de aanpak waarvoor wij als vanzelfsprekend opteerden is groot: de hele gemeenschap beschermen. Samen uit, samen thuis en nu dus in ons kot.
Inmiddels wordt duidelijk dat ziekte en dood niet de enige nare gevolgen zijn. Velen kunnen niet meer werken, tal van bedrijven dreigen over de kop te gaan, heel wat mensen staat het water aan de lippen. Stel je voor dat dit Amerika was. Bijna al die
mensen zouden gewoon op straat staan zonder enige vorm van inkomen, ja zelfs zonder ziekteverzekering.
Het virus belicht scherp het verschil tussen landen die een heroïsch individualisme huldigen en de landen die gemeenschap koesteren, ook al impliceert dat laatste hogere belastingen. We geven nu bijna 2 miljard per maand uit aan tijdelijke
werkloosheid. Hechte gemeenschap is dat, slimme gemeenschap ook als we nu samen leren hoe we zo snel mogelijk mensen weer veilig aan het werk krijgen. De invloedrijkste van alle Amerikaanse essayisten, Ralph Waldo Emerson (1836-1882), bejubelde het tegengestelde, heroïsch individualisme. Self-reliance noemde hij het, enkel op zichzelf rekenen: "Het authentieke zelf tegen de hele wereld."
Het virus belicht scherp het verschil tussen landen die een heroïsch individualisme huldigen en de landen die gemeenschap koesteren.
Ze staan nu in de kou, die authentieke zelven. In allerijl wordt 2.000 miljard dollar noodhulp gestemd, waarvan het nagenoeg zeker is dat ze op zo'n korte termijn, in paniekstemming, onverstandig zal worden aangewend.
Amerika hoefde overigens niet te wachten op het virus uit Wuhan om te weten wat cultuur betekent en wat individualisme met je doet. Sinds 2015 stelt men er een daling van de levensverwachting vast, volkomen te wijten aan de sterfte van laagopgeleide
blanke mannen ten gevolge van drank, drugs en zelfdoding. Lang voor de komst van het coronavirus bezweken zij aan drie kwalen: de globalisering die hun jobs vernielde; de afwezigheid van een verzorgingsstaat die naam waardig; en bovenal een
foute cultuur, dat individualisme dat maakt dat zij hun colère niet naar buiten kunnen keren. Elke mislukking is voor hen een persoonlijk falen, vandaar het hoge aantal zelfdodingen. Laagopgeleide Afro-Amerikanen staan er materieel nog slechter voor,
maar geven racisme de schuld. Hun zelfmoordcijfer ligt 40 procent lager dan dat van blanke mannen met hetzelfde opleidingsniveau.
Cultuur is een kwestie van leven en dood. Dat leert dit virus ons. Het toont tevens dat gemeenschapszin beter werkt dan individualisme. Mervyn King, de voormalige gouverneur van de Bank of England, zei het trefzeker: "Banken zijn mondiaal bij leven, nationaal in de dood." In 2008 waren het de nationale gemeenschappen die de banken redden.
Wie bij ons volwassen wordt, beperkt individualisme tot de turbulente fases van de puberteit.
We zien het vandaag weer bij onze liberalen. Zij zijn tegen de overheid bij rustige zee en voorstanders van overheidsoptreden als het woelig wordt. Dankzij de Franstalige socialisten die zowel bij woelige als rustige zee nog maar één doel hebben, de NVA
rammen, varen we nu door deze storm met een blauwe regering. Conner Rousseau (sp.a) vraagt zich vast af waarom Paul Magnette (PS) per se wou bewijzen dat zelfs in crisistijd sociaaldemocraten overbodig zijn. Want zie, liberalen kiezen meteenvoor gemeenschap en gebruiken daartoe de overheid, niet de markt. Alexander De Croo (Open Vld) op Financiën wil het geld en het gewicht van de gemeenschap aanwenden om ons te beschermen tegen de economische kortetermijngevolgen van het virus. Hij zei er wel meteen bij dat dit niet tot nieuwe belastingen mag leiden. Is dat zo?
Toen ik gisteravond om acht uur applaudisseerde voor al de mensen die zich voor ons te pletter werken en hun leven riskeren, dacht ik aan De Croo. Ik begrijp best waarom hij, liberaal, zoiets zegt over belastingen. Maar zouden de mensen in hun verlichte vensters, bij het openen van hun belastingbrief, net als bij het openen van hun raam, niet bereid zijn te steunen wie steun behoeft. Velen van ons worden hard getroffen, maar we krijgen een mooi inzicht cadeau: wij zijn een volkje van samen uit, samen thuis, een gemeenschap. Wie bij ons volwassen wordt, beperkt individualisme tot de turbulente fases van de puberteit. Ik ben trots op dit land.