Dat ET voordelen biedt voor veroordeelden, is evident. Zo vermindert of voorkomt het zogenoemde detentieschade. Ook de samenleving profiteert van ET, omdat de hoge kosten die gepaard gaan met vrijheidsberoving ermee vermeden kunnen worden. De gemiddelde kosten van ET bedragen – inclusief personeelskosten – slechts 25 euro per dag. Ter vergelijking: de kosten van detentie kunnen in België oplopen tot meer dan 200 euro per dag.
Frustraties
ET werd oorspronkelijk beperkt ingevoerd als middel om gevangenisstraffen uit te voeren in de samenleving. Sinds 2014 wordt het ook toegepast als alternatief voor de voorlopige hechtenis en in 2016 zal de strafrechter het ook kunnen opleggen als autonome straf. Helaas heeft het dominante gebruik van ET als ‘naakte’ maatregel het gevolg dat het rehabilitatieve doel van ET is afgenomen, zo blijkt uit interviews met respondenten uit het werkveld. Tegelijkertijd wordt erkend dat het uit de gevangenis houden van personen om hen hun werk- en gezinsleven te laten voortzetten – zelfs als dat gebeurt met weinig ondersteuning van justitieassistenten – waarde heeft als een vorm van ‘passieve’ rehabilitatie.
Sinds 2014 daalt de gevangenispopulatie. Hoewel verdere analyse nodig is over de precieze oorzaken van deze daling, stellen de onderzoekers dat dit waarschijnlijk ook gerelateerd is aan het toenemende gebruik van ET. Betrouwbare recidivecijfers zijn momenteel niet beschikbaar. De gegevens over het beëindigen van ET zijn bemoedigend: het grootste aandeel van de onder toezichtstellingen eindigen succesvol of zonder noemenswaardige incidenten. Wel werd er in de interviews gewezen op toenemende verbale agressie van personen onder ET jegens het mobiele personeel. Dit werd gerelateerd aan groeiende frustraties vanwege de vermindering of afwezigheid van begeleiding door justitieassistenten.
Minder bureaucratie, meer zingeving
Er is geen reden om aan te nemen dat het gebruik van ET in de toekomst zal afnemen – integendeel. In zijn beleidsnota van 2015 kondigt minister van Justitie Geens aan om het huidige beleid zelfs te versterken door het onderscheid tussen straffen tot en met drie jaar en meer dan drie jaar te verschuiven naar straffen tot en met vijf jaar en meer dan vijf jaar.
In deze context bevelen de onderzoekers een aantal verbeteringen van de uitvoering aan. Naast het terugdringen van de administratieve last, zou ET zodanig moeten toegepast worden dat veroordeelden zoveel mogelijk een zinvol leven kunnen leiden. Ook de werkprocessen en de personeelswerklast die nodig is om een adequate dienstverlening voor personen onder ET te verzekeren moet onder de loep genomen worden. De onderzoekers benadrukken dat er voldoende tijd en mogelijkheden moeten zijn om positieve persoonlijke interacties tussen het personeel en de personen onder ET toe te laten.