De VUB neemt afscheid van Willy Vandendorpe, de kunstenaar die onze universiteit haar meest herkenbare sculptuur schonk: Denker in Alle Staten. Hij overleed in de nacht van zondag 8 juni. Met zijn werk laat Vandendorpe een blijvende indruk na op de campus én in het denken van vele generaties VUB’ers.
Sinds 2006 overschouwt de knalrode sculptuur, een eigenzinnige variant op Rodins beroemde De Denker, vanop zijn hoge sokkel de VUB-campus. Niet als een loutere ode aan de rede, maar als een kritische reflectie op haar beperkingen. Boven op de figuur plaatste Vandendorpe een windwijzer – een subtiele, maar scherpe ingreep. Het beeld waarschuwt voor de manipulaties waartoe rationeel denken kan leiden wanneer het niet voortdurend bevraagd wordt: dogma’s, fundamentalisme, zelfs de ontsporing in oorlog en geweld. Vandaag helaas actueler dan ooit.
“Het is een denkbeeld dat kantelt, letterlijk: de richting van het denken is nooit absoluut, nooit vast,” aldus emeritus-professor Jean Paul Van Bendegem in een eerder interview. “Misschien wel de mooiste illustratie van het vrije onderzoek dat de VUB hoog in het vaandel draagt.”
De sculptuur maakt deel uit van het Humanistisch Sculpturenpark, een collectie kunstwerken die de kernwaarden van de universiteit verbeelden of bevragen. Denker in Alle Staten is daarin hét boegbeeld geworden – een beeld dat tegelijk aanklaagt, bevraagt en inspireert.
Ook het materiaal waarin de sculptuur is uitgevoerd, heeft een link met de VUB. Vandendorpe koos voor Vubonite, een keramisch polyester dat in de jaren 1980 aan de universiteit werd ontwikkeld. De glanzende, rode laklaag maakt het beeld tot een onmiskenbaar ijkpunt op de campus.
Vandendorpe – ook bekend onder het pseudoniem W.J.P. Levi – was een kunstenaar van het teken, van de gelaagdheid en de betekenis. Hij ontmantelde bestaande symbolen en voegde nieuwe tekens toe, waardoor hij toeschouwers uitnodigt om vertrouwde beelden met nieuwe ogen te bekijken.
De inhuldiging van Denker in alle Staten in 2007, ter gelegenheid van 150 jaar Vlaamse studenten in Brussel, was een symbolisch moment. Het verbond verleden, heden en toekomst in een kunstwerk dat uitdaagt om te blijven denken, blijven twijfelen, blijven vragen.
Met het overlijden van Willy Vandendorpe verliest de VUB een geestesgenoot. Zijn werk blijft evenwel spreken – over de macht van het denken, en de noodzaak om het altijd opnieuw te onderzoeken.