BLITS, het Brussels Labo voor Inspanning en Topsport, kijkt vanuit de U-Square uit over de atletiekpiste en het zwembad van de VUB. Meer dan tienduizend recreatieve en gevorderde sporters passeerden hier al voor een inspanningstest en/of een sportmedische screening. “Beginners mogen niet te hard van stapel lopen”, waarschuwt professor Bart Roelands. “Wij geven hun trainingsadvies op maat mee, zodat ze rustig kunnen opbouwen.”
Binnenkijken in de vernieuwde VUB-labo's? Kom op 23 september 2025 naar de academische opening.
Loopbanden, fietsen (ook op rollen), roeimachines: je gaat geen meter vooruit in de labo’s van BLITS, maar het zweet stroomt er wel in beekjes. De meeste bezoekers komen hier voor een maximale inspanningstest, vertelt professor Bart Roelands van de onderzoeksgroep MFYS (Menselijke Fysiologie en Sportkinesitherapie). “De mensen lopen, fietsen of roeien in fases die we om de drie minuten herhalen, tot ze niet meer kunnen – vandaar de term maximale inspanningstest. Daarbij monitoren we de hartfrequentie, de ademhaling en de lactaatconcentratie in het bloed. Dat laatste gebeurt met een prikje in de oorlel. Samen leveren die data een goed beeld op van de conditie en het prestatievermogen van de sporter.”
Wat doe je met die gegevens?
Bart Roelands: “Op basis daarvan geven we trainingsadvies mee. Zo kan je op je eigen niveau je prestaties verbeteren, zonder overbelasting of blessures.”
"Als je sport, zijn je fysieke parameters constant in evolutie"
Je moet kunnen blijven praten terwijl je loopt, klinkt het simpele advies voor starters.
“Dat is een bruikbare tip, maar ons trainingsadvies is wetenschappelijk onderbouwd en meer verfijnd, want helemaal op jouw maat. Wij gaan bijvoorbeeld na wat je lactaatwaarden zijn bij welke hartslag. Zo kunnen we hartfrequentiezones meegeven om specifiek op te trainen. Het advies is dan bijvoorbeeld: zoveel minuten lopen met een hartslag tussen 125 en 145 slagen per minuut. Het effect van je training zal groter zijn als je het zo aanpakt.”
Heeft iedereen baat bij zo’n inspanningstest?
“Ja. Beginners kunnen zo rustig opbouwen en verkleinen het risico op een kwetsuur. Je mag niet te hard van stapel lopen als je het niet gewoon bent. Traag beginnen is de boodschap. Maar we begeleiden evengoed ambitieuze recreanten en professionele topsporters – een aantal jaren geleden kwamen hier nog voetballers van Anderlecht, Union en Mechelen langs voor testen. Als je sport, zijn je fysieke parameters natuurlijk constant in evolutie. Daar kan je telkens je training aan aanpassen.”
Is dat duur, zo’n maximale inspanningstest?
“We bieden groepskortingen aan, in samenwerking met een aantal sportclubs. Maar als individuele sporter moet je toch rekenen op een standaardprijs van 200 euro. Daarvoor krijg je wel een heel pakket. Eerst ga je langs bij onze sportarts voor een grondige sportmedische screening, inclusief een ECG-hartfilmpje. Als je goedgekeurd bent, volgt de maximale inspanningstest met lactaatmeting. Na afloop kan je douchen en even op adem komen, terwijl wij de resultaten op een rijtje zetten. Daarna overlopen we alles samen met jou en bespreken we het trainingsadvies dat je meekrijgt. Alles samen duurt dit anderhalf tot maximum twee uur. Je hoeft dus maar één keer langs te komen voor dit hele pakket.”
Sommige sportclubs vragen van hun leden een sportmedische licentie. Kan dat hier ook?
“Zeker. Onder andere de zwemfederatie doet daarvoor een beroep op ons. We bieden trouwens ook een bijzondere sportmedische screening aan voor sporters die vermoedelijk overtraind zijn. De TOP-test, kort voor Training OPtimisation test, is op punt gezet door mijn voorganger professor Romain Meeusen. De test duurt zes uur en bestaat uit een dubbele inspanningstest, een hormoonanalyse aan de hand van bloedstalen en een gesprek met een sportpsycholoog en een sportdiëtist.”
"Mentale vermoeidheid vermindert je fysieke prestaties, een onderschatte factor in de sport"
Jullie doen al jaren veel onderzoek naar de impact van mentale vermoeidheid op fysieke prestaties.
“Dat is een onderschatte factor in de sport. Mentale vermoeidheid vermindert je fysieke prestaties. Als je de hele dag achter de computer hebt zitten stressen, zal je avondlijke looptocht minder vlot gaan. Voor een amateursporter is dat misschien niet zo erg, deugd heb je er toch van. Maar voor een professionele sporter is dit belangrijke informatie.”
Waar wordt zo’n topper mentaal moe van?
“Computerspelletjes spelen op de bus op weg naar de match, op voorhand interviews moeten geven, een drammerige speech van de coach,… Het kan van alles zijn. We werken samen met Braziliaanse onderzoekers die hebben gekeken naar het effect van lawaai in een stadium. Zelfs het geroezemoes van de supporters bleek voor cognitieve vermoeidheid te zorgen.”
Renners die op kop staan in de Tour de France, klagen ook wel eens over de mentale druk die de gele trui met zich meebrengt.
“De leider in het klassement mag niet meteen weg. Hij moet na een loodzware rit elke dag opnieuw het podium op en interviews geven. Door die verplichtingen ligt hij later op de massagetafel, komt hij later in het hotel aan, eet hij pas later en slaapt hij misschien slechter. Dat is fysiek, maar zeker ook mentaal in het voordeel van de achtervolgers.”
In de laatste tien minuten van een voetbalmatch wordt er blijkbaar vaak gescoord. Dat ligt niet alleen aan de fysieke vermoeidheid, volgens jou.
“Niet alleen. Voetballen is namelijk ook veel denken. De spelers moeten rekening houden met de richtlijnen hun coach, de aanwijzingen van hun ploegmaten, de strategie van de tegenstander en de signalen van de scheidsrechter, en dat onder grote druk en tegen een achtergrond van schreeuwende supporters, muziek en ander lawaai. De cognitieve load is groot en ook de mentale vermoeidheid piekt op het einde van de match. Het is altijd een combinatie van fysiek én mentaal. Mentale vermoeidheid kan de prestaties sterk beïnvloeden, zelfs als je in topvorm bent. ”
Kan je ook dat mentale luik trainen?
“Ja, dat heet Brain Endurance Training of BET. Het is een recente en heel boeiende evolutie, waarvan het onderzoek nog in de kinderschoenen staat. Professionele wielrenners doen dat eigenlijk al voor een stuk automatisch, doordat ze vaak in hun eentje en in alle mogelijke weersomstandigheden urenlange saaie trainingstochten afwerken. Zo trainen ze het mentale aspect vanzelf. Daardoor zijn ze beter bestand tegen mentale vermoeidheid dan recreatieve renners. Maar je kunt die Brain Endurance Training ook heel bewust gebruiken.”
Hoe dan?
“Terwijl je fysiek traint, zet je ook je brein onder druk met allerlei cognitieve tests: reactietests, geheugenopdrachten, rekensommen,... Je rijdt bijvoorbeeld op de rollen en telt intussen terug van 500 naar 0, in stappen van 4. Zo train je je brein om ook tijdens inspanningen en momenten van stress efficiënt te blijven functioneren, en verbeter je je uithouding, focus en reactietijd. Of dit veel oplevert? Er is meer onderzoek nodig, maar in topsport zit het verschil tussen winnen en verliezen tegenwoordig in de marginal gains.”
Kunnen mindere sportgoden ook baat hebben bij Brain Endurance Training?
“We vermoeden van wel. Denk maar aan oudere mensen, die fysiek en cognitief sterk willen blijven. Om je lijf én je brein gezond en actief te houden, kun je ze best tegelijk trainen.”
De rector en de klimaatkamer
In het F-gebouw beschikken de biologen sinds kort over zes klimaatkamers. Dat zijn afgesloten, gecontroleerde plantengroeikamers waarin licht, temperatuur, luchtvochtigheid en CO2-concentratie nauwkeurig worden geregeld. Zo kunnen onderzoekers onder andere testen hoe verschillende planten reageren op warme, koude, natte of droge omstandigheden, of via verschillende scenario’s simuleren welke plantensoorten bestand zullen zijn tegen de hogere temperaturen en CO2-concentratie van klimaatverandering heeft een gelijkaardige klimaatkamer, maar dan voor sporters in plaats van voor planten.
Bart Roelands: “Onze klimaatkamer is een gecontroleerde ruimte met een loopband, een fiets en een roeimachine. We kunnen er de temperatuur instellen van 5 tot 50°C, de hoogte tot 6.000 meter en de luchtvochtigheid van 0 tot 100 procent. Zo kunnen sporters onder verschillende klimatologische omstandigheden inspanningstests doen en zich voorbereiden op wedstrijden in extreem warme of koude landen en op hoogte.”
Ook avontuurlijke reizigers en VUB-onderzoekers vinden de weg naar de klimaatkamer van BLITS, vertelt Bart. “Onlangs zijn twee mensen zich hier komen voorbereiden op een hike in Peru. En toen Paul De Knop, voormalig rector van de VUB, in 2016 aan een Himalaya-expeditie deelnam, is hij hier komen wennen aan de ijle lucht. De loopband kunnen we overigens in een helling zetten, om het klimmen na te bootsen. Hierboven hebben we trouwens twee hotelkamers die we ook op hoogte kunnen brengen, voor een dag-en-nacht-hoogtestage.”
Binnenkijken in het labo van VUB-wetenschappers?
Kom op 23 september 2025 naar de academische opening en ontdek de vernieuwde VUB-labo's
Op 23 september opent de VUB niet alleen het nieuwe academiejaar maar ook de deuren van haar labo’s. Ontdek live aan welke technologische innovaties en wetenschappelijke uitvindingen VUB-wetenschappers werken en binnenkort ‘hot news’ zijn in de media.
