Op 7 maart - aan de vooravond van Vrouwendag - organiseerde de VUB een Kopstukkendebat met vijf vrouwelijke zwaargewichten uit de Vlaamse en federale politiek. Thema van de avond: gendergelijkheid in de verkiezingen. Co-moderator en professor Politieke Wetenschappen Karen Celis legde hen gendergerelateerde topics voor, zoals abortus of geweld op vrouwen. De vertegenwoordiging van vrouwen in de politiek is ook het onderzoeksdomein van Robin Devroe.
Tijdens het debat kregen de politieke kopstukken een aantal gendergerelateerde topics op hun bord. Zijn er dan verkiezingsthema’s die vooral vrouwen aanbelangen en die hun stemgedrag bepalen?
Robin: “Het is gevaarlijk om een thema te herleiden tot een vrouwenissue. Tot een paar jaar terug was het gebruikelijk om thema's zo op te delen, ook in de literatuur. Maar eender welk thema of eender welk beleidsdomein bevat aspecten die zowel voor mannen als voor vrouwen belangrijk zijn. Kinderopvang bijvoorbeeld is geen thema dat alleen vrouwen aanbelangt. Vrouwen staan nog altijd in grote mate in voor de opvoeding en zorg van kinderen. Maar ook voor mannen is het een belangrijk thema. Zij zijn evenzeer betrokken bij hoe we als gezin de combinatie tussen werk- en privétijd organiseren. Veel vaker wel dan niet zijn de belangen van vrouwen en mannen heel gelijklopend.”
Karen: “Anderzijds is het wel zo dat sommige thema’s die eerder vrouwen aanbelangen erg moeilijk op de politieke agenda raken. Geweld op vrouwen in de publieke ruimte bijvoorbeeld. Dat thema leeft in de samenleving, denk maar aan het initiatief ‘Balance Ton Bar’, waarbij jonge vrouwen opkwamen voor veiligheid in het uitgaansleven. Toch schopt zo’n probleem het niet tot verkiezingsthema, terwijl het wel iets waar mensen van wakker liggen. Op het Kopstukkendebat zullen we politici vragen om zich uit te spreken over dergelijke thema's met een duidelijke genderdimensie. Uiteraard zijn alle politieke partijen tegen geweld op vrouwen. Maar welke maatregelen gaan ze nemen? Is het een prioriteit? Hoe willen ze de slachtoffers helpen? Hoe gaan ze de daders straffen? Alleen door hierover hun standpunt te kennen, kunnen die topics meespelen in het stemhokje.”
Robin: “Dat het thema’s met een genderdimensie zijn, wil trouwens niet zeggen dat ze mannen niet aanbelangen. Ook zij zijn niet altijd veilig – denk maar aan het geweld tegenover homoseksuele mannen. En ook mannen maken zich zorgen over de veiligheid van hun vriendinnen of dochters in het uitgaansleven. Ervoor zorgen dat iedereen ‘s avonds veilig over straat kan lopen, belangt ons allen aan. Het is een onderdeel van hoe we onze samenleving vormgeven.”
Karen Celis
Hoe komt het dat die thema’s niet op de politieke agenda staan?
Karen: “Op dat vlak zitten we met een historische erfenis. De politieke breuklijnen van Kerk versus Staat, van arbeid versus kapitaal en van het communautaire die eind negentiende eeuw de traditionele politieke partijen mee hebben vormgegeven, bepalen nog altijd de politieke agenda. Het is blijkbaar heel erg moeilijk om die agenda te veranderen.”
“Waar vrouwenrechten worden ondermijnd, wordt de democratie ondermijnd”
Als burgers wakker liggen van die topics, maar politici nemen ze niet mee, kan dat dan een reden zijn waarom mensen zich afwenden van de politiek?
Karen: “Dat politici zich te weinig interesseren voor thema’s waar hele groepen burgers van wakker liggen, ligt zeker mee aan de basis van de kloof tussen burger en politiek. Ik denk niet dat burgers heel bewust zullen zeggen dat politiek hen niet interesseert omdat politici te weinig bezig zijn met vrouwenthema's, maar ik denk wel dat het een onbewust mechanisme is. Voor heel wat groepen burgers verliest politiek daardoor aan relevantie. Dat moeten we zien te doorbreken. Met dit Kopstukkendebat willen we het bewustzijn bij politici aanwakkeren en hen aanmoedigen om zich uit te spreken over bezorgdheden van kiezers. Kiezers willen dat politici in dienst staan van burgers. Dat gevoel missen ze nu.”
Robin: “Het is geen verhaal van vrouwen versus mannen. Of een verhaal dat alleen een specifiek groepje aanbelangt. Dat bepaalde thema’s wel en niet worden meegenomen, gaat over ons allemaal. In se zegt het iets over de kwaliteit van onze democratie.”
Karen: “Het is een internationale tendens dat in landen waar anti-democratische partijen aan de macht zijn, vrouwenrechten - denk maar aan het recht op abortus - onder druk staan. Waar vrouwenrechten worden aangevallen wordt ook de democratie ondermijnd. Ook daarom moeten we heel erg oplettend zijn voor wat er op dat gebied gebeurt.”
Tijdens de afgelopen legislatuur getuigden onder meer Gwendolyn Rutten en Petra De Sutter over de machocultuur in de politiek. De politiek zelf is geen veilige omgeving voor vrouwen. Dat is toch nefast voor het beeld van politiek?
Robin: “Ik wil toch benadrukken dat wij ook heel sterke vrouwelijke politici hebben, vrouwen die belangrijk werk verrichten en die echt een rolmodel zijn voor veel jonge meisjes en vrouwen in de samenleving. Maar onderzoek toont effectief aan dat het voor vrouwen nog altijd heel moeilijk is om overeind te blijven in de politiek. Dat zal er in een bepaalde mate voor zorgen dat vrouwelijke kiezers minder aansluiting met die wereld vinden. Of het gevoel versterken dat politiek niets voor hen is.”
Karen: “Die problematiek verhelpen is uiteraard belangrijk voor de betrokken vrouwelijke politici zelf. Maar ook vanuit democratisch perspectief moet er iets aan gedaan worden. Verschillende groepen individuen moeten een plek hebben in de politiek en een impact kunnen hebben op de besluitvorming.”
“Vrouwen stemmen opvallend vaker op vrouwen én mannen.”
Stemmen vrouwen dan vaker op vrouwen?
Karen: “Nee, vrouwen stemmen eigenlijk opvallend vaker op vrouwen én mannen. Maar mannen stemmen vaker op mannen.”
Robin: “Wel zijn er specifieke groepen van vrouwen die heel bewust op (meerdere) vrouwen stemmen. Vaak zijn dat hoger opgeleide vrouwen die een grote politieke kennis en interesse hebben en die doelbewust hun stem aan vrouwen geven. Maar dat geldt zeker niet voor alle vrouwen.”
Karen: “Door zo te stemmen, hetzij door expliciet op vrouwen te stemmen, hetzij door evenwichtig hun stem te verdelen over mannen en vrouwen, zorgen vrouwen voor meer gendergelijkheid in het parlement, blijkt uit onderzoek. Al mag je niet vergeten dat de verdeling mannen en vrouwen die uiteindelijk zal zetelen vooral door de politieke partijen zelf wordt bepaald. Zij bepalen wie de lijsttrekker en wie de lijstduwer is, en wie heel prominent aanwezig zal zijn in de campagne. Het is dus niet enkel de verantwoordelijkheid van de kiezers. We noemen de politieke partijen niet zonder reden de gatekeepers van de politiek.”
Robin Devroe
Bio
Karen Celis is hoofd van de onderzoeksgroep Democratic Futures (DFUTURE) en co-voorzitster van het RHEA Expertisecentrum voor Gender, Diversiteit, Intersectionaliteit. Ze verricht onderzoek naar de kwaliteit van de democratie en hoe die te verbeteren.
Robin Devroe is als postdoctoraal onderzoeker verbonden aan DFUTURE. Net als Karen onderzoekt ze de politieke vertegenwoordiging van diverse sociale groepen. Robin en Karen verrichten samen onderzoek naar de vertegenwoordiging van vrouwen in het kader van een ERC Synergy project.
De wereld heeft je nodig
Dit initiatief maakt deel uit van het publieksprogramma van de VUB: een programma voor iedereen die vindt dat het anders kan in de wereld en gelooft dat wetenschappelijke inzichten, kritisch denken en dialoog een belangrijke eerste stap zijn om je stempel te drukken op jouw omgeving en de wereld.
Als Urban Engaged University wil de Vrije Universiteit Brussel een drijvende kracht van verandering in de wereld te zijn. Met ons academisch onderwijs en ons innovatief onderzoek dragen we bij aan de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties en drukken we mee onze stempel op de toekomst.