Een internationaal team van wetenschappers, onder leiding van Dr. Matthias Sinnesael (Trinity College Dublin) en Dr. Boris Karatsolis (Vrije Universiteit Brussel), heeft iets bijzonders ontdekt in oude lagen zeebodem uit de Atlantische Oceaan. Ze vonden bewijs dat er 3,6 miljoen jaar geleden grote veranderingen plaatsvonden in de oceaanstromen, precies in een periode waarin het klimaat op het noordelijk halfrond flink afkoelde. Dit is de eerste keer dat dit zo duidelijk is aangetoond.

De onderzoekers onderzochten diepe boorkernen van de oceaanbodem – een soort tijdcapsules van aarde en modder – en zagen dat het soort sediment plotseling veranderde. Die verandering gebeurde alleen aan de oostkant van de Mid-Atlantische Rug, een grote bergketen onder water, en niet aan de westkant. Dat zegt iets belangrijks: de diepe stromingen in de oceaan, die daar doorheen lopen, zijn waarschijnlijk flink veranderd.

De stromingen in de oceaan vormen samen een soort wereldwijde ‘transportband’ van warm en koud water, ook wel de ‘ocean conveyor belt’ genoemd. Die helpt mee om warmte over de planeet te verdelen. Bijvoorbeeld: de warme Golfstroom brengt tropisch water naar Europa, wat ons milde winters geeft. Maar de koudere stromingen in de diepte – zoals die bij IJsland en Groenland – zorgen ervoor dat het systeem in balans blijft.

Maar dit systeem staat nu onder druk. Door klimaatverandering, smeltend ijs en opwarmend zeewater maken wetenschappers zich zorgen dat deze oceaanstromen trager worden of zelfs kunnen stoppen. Dat zou enorme gevolgen hebben voor het wereldklimaat.

In 2021 en 2023 ging het team met een onderzoeksschip de Atlantische Oceaan op. Ze boorden diep in de zeebodem om sedimenten uit het verre verleden op te halen – van toen de aarde warmer was dan nu, net als het klimaat dat we verwachten over honderd jaar.

Ze vonden dat ongeveer 3,6 miljoen jaar geleden de samenstelling van de zeebodem ineens veranderde van lichtgekleurde modder naar donkere klei. En dat gebeurde op meerdere plekken, steeds op het oostelijke deel van de oceaan, waar een belangrijke diepe stroom loopt: de ISOW (Iceland-Scotland Overflow Water). Dat wijst erop dat de oceaanstromen toen ineens sterker of anders gingen stromen – precies tegelijk met een flinke afkoeling op aarde en de groei van grote ijsmassa’s op het noordelijk halfrond.

We weten nog niet precies hoe alles samenhangt, maar dit onderzoek helpt wetenschappers om beter te begrijpen hoe de oceaan en het klimaat elkaar beïnvloeden. Door te kijken naar het verleden, kunnen we ook beter voorspellen wat ons in de toekomst te wachten staat – vooral als het gaat om klimaatverandering en de rol van de oceaan daarin.

Of zoals Dr. Sinnesael het zegt: “We moeten voorzichtig zijn met conclusies, maar alles wijst erop dat een verandering in oceaanstromen in het verleden grote invloed had op het klimaat. Dat kan ook nu weer gebeuren.”

Referentie:

Sinnesael, M., Karatsolis, BT., Pearson, P.N. et al. Onset of strong Iceland-Scotland overflow water 3.6 million years ago. Nat Commun 16, 4323 (2025). https://doi.org/10.1038/s41467-025-59265-5

Contact:

Dr. Boris Theofanis Karatsolis: boris.karatsolis@vub.be

Dr. Matthias Sinnesael (Trinity College Dublin): sinnesam@tcd.ie