De tweede termijn van Donald Trump als Amerikaans president heeft opnieuw het debat doen oplaaien over de vraag of Europa zich kan verdedigen zonder Amerikaanse militaire steun. Hoewel de VS formeel hun toewijding aan de NAVO bevestigen, benadrukken beleidsverklaringen dat Europa “primaire verantwoordelijkheid” moet nemen voor haar eigen conventionele verdediging. Tegelijkertijd suggereert een gelekt Pentagon-memo dat de VS in geval van Russische militaire agressie mogelijk geen significante conventionele steun aan Europa zouden leveren. Dat voedt de vraag of de VS zich (geleidelijk) zullen terugtrekken uit hun leidende rol in de Europese defensie.
In de Centre for Security, Diplomacy and Strategy (CSDS) Policy Brief 17/2025 presenteren VUB-onderzoekers Luis Simón en Lotje Boswinkel vier scenario’s voor de toekomstige Amerikaanse troepenaanwezigheid in Europa:
Europa op eigen benen: een volledige Amerikaanse terugtrekking uit Europa, inclusief het opzeggen van het NAVO-lidmaatschap en intrekken van nucleaire afschrikkingsgaranties. Dit zwartste scenario zou kunnen leiden tot een strategisch vacuüm en fragmentatie binnen de NAVO, waarbij subregionale clusters (zoals het Baltisch-Noordse gebied) zelf hun defensie organiseren.
Tot op het bot afgeslankt: de VS blijven enkel betrokken als “offshore balancer”. Ze behouden de strategisch nucleaire paraplu en leveren minimale steun (zoals het aanhouden van de SACEUR-positie – dat is een afkorting van Supreme Allied Commander Europe oftewel Opperbevelhebber Geallieerde Strijdkrachten in Europa - binnen de NAVO en beperkte maritieme of inlichtingenmiddelen), maar trekken hun conventionele troepen grotendeels terug.
Afnemend maar strategisch significant: de VS houden één à twee brigades in Oost-Europa aan, behouden de nucleaire aanwezigheid en kritieke commando- en verkenningscapaciteiten, maar dragen andere commando- en verdedigingstaken over aan Europese partners.
Status quo minus: een gematigde reductie waarbij de VS hun troepen terugbrengen tot het niveau van vóór de Russische invasie van Oekraïne in 2022 (ongeveer 20.000 minder militairen). Dat scenario behoudt de huidige commandostructuur en Amerikaanse nucleaire afschrikking.
In elk scenario gaan de auteurs dus uit van een afname in Amerikaanse militaire aanwezigheid in Europa. De grote vraag is in welke mate dat gebeurt. Hoe significanter de Amerikaanse terugtrekking, des te ingrijpender de gevolgen, met name voor drie sleutelterreinen: commandovoering, nucleaire afschrikking, en conventionele oorlogsvoering.
“De VS leveren via SACEUR en zes van de acht NAVO-commando’s essentieel leiderschap. In minder ontwrichtende scenario’s zouden Europese landen geleidelijk meer verantwoordelijkheden kunnen overnemen binnen het NAVO-kader. Naarmate de Amerikaanse terugtrekking groter wordt, dreigt echter fragmentatie van de commandostructuur, met een mogelijke verschuiving naar subregionale clusters. Het Baltisch-Noordse gebied geldt als relatief goed voorbereid, met het Verenigd Koninkrijk als logische leider. Moeilijker ligt dat in minder coherente regio’s zoals het Middellandse Zeegebied of de Zwarte Zee.
Hoe moet het dan met de nucleaire afschrikking? Een verminderde Amerikaanse rol kan een geloofwaardigheidskloof veroorzaken, zowel wat betreft het afschrikken van Rusland als het geruststellen van oostelijke NAVO-bondgenoten. Zelfs in de minst drastische scenario’s zijn extra Europese inspanningen nodig. Frankrijk en het VK zouden hun kernarsenalen mogelijk moeten uitbreiden of aanpassen. Toch kunnen zij een volledig Amerikaans vertrek niet compenseren.
Daarnaast zal Europa fors moeten investeren in eigen ISR-capaciteiten (Intelligence, Surveillance and Reconnaissance), in langeafstandswapens, raketverdediging en grootschalige inzetbaarheid zonder Amerikaanse ondersteuning. Hoewel een zekere afhankelijkheid van Amerikaanse technologie onvermijdelijk blijft, moeten Europese landen strategische keuzes maken: waar dupliceren zij Amerikaanse capaciteiten, en waar vullen ze enkel aan?
“Een robuuste Europese afschrikkingsarchitectuur vereist actieve voorbereiding”, concluderen Simón en Boswinkel. “Het huidige ‘status quo minus’-scenario moet worden verworpen als wensdenken. Europese beleidsmakers moeten streven naar een scenario met een afnemende maar nog steeds strategisch significante Amerikaanse aanwezigheid – en zich tegelijkertijd voorbereiden op het meest zwarte scenario: een volledig post-Amerikaans Europa.”
Meer info: Luis.simon@vub.be
Raadpleeg hier onze expertenlijst: https://www.vub.be/nl/nieuws/vub-expertenlijst-geopolitiek