Sinds 2012 is advocaat Mario Van Essche voorzitter van het Humanistisch Verbond. Hij studeerde rechten aan de VUB, zetelt in de raad van bestuur van het Centrum voor Academisch en Vrijzinnige Archieven (CAVA) en is lid van de Oudstudentenbond. Hoe kijkt hij als vrijzinnig humanist terug op het afgelopen jaar?
“2023 was geen prettig jaar en dat waren de laatste jaren ook al niet. Maar slechtere tijden weerhielden Caroline Pauwels er indertijd niet van om aandacht te schenken aan het werk van positivistisch ingestelde wetenschappers als Hans Rosling, Steven Pinker en Rutger Bregman. In hun betogen klinkt dat het beter gaat of zal worden en dat geloof ik wel, maar we moeten ons natuurlijk ook de problemen aantrekken die zich nu afspelen. We liggen wakker van de oorlogen in Gaza en Oekraïne. Toch is het belangrijk om niet enkel een pessimistisch beeld te scheppen. Want er gebeuren in de wereld veel positieve zaken die onze aandacht verdienen. Als humanist moet je sowieso de vraag stellen wat je zelf aan een betere wereld kunt doen.”
Wat staat er op jullie agenda?
“Het Humanistisch Verbond heeft een nauwe samenwerking met het Hannah Arendt Instituut; polarisering is een van de thema’s die we samen onder de aandacht brengen. Desinformatie en fake news staan ook op onze agenda. Niet onbelangrijk als je ziet hoe politici in de Verenigde Staten, en in veel andere landen, flagrante leugens als waarheid verkondigen. Ik denk dat we daar subtieler naar moeten kijken dan enkel naar het verschil tussen juist of onjuist. Want alle partijen brengen hun eigen discours rond fact checking. Mensen daarop corrigeren mag als humanist niet de bedoeling zijn. Wie zich wil vergissen heeft daar het recht toe. Maar het wordt gevaarlijk als het proporties aanneemt zoals in de VS en je het niet meer onder controle hebt.
Wie vroeger zotte gedachten had, kon daarvoor enkel op café terecht. Meestal werd je ter plekke aan de toog op je plaats gezet. Je werd met andere woorden geïsoleerd. Met de sociale media is het omgekeerde het geval: iedereen met een mening kan een mondiaal forum krijgen en mede met de hulp van algoritmen wordt die verder versterkt. De impact daarvan op ons democratisch bestel is enorm. Daarom kan academisch onderzoek naar hoe meningen gevormd worden heel nuttig zijn. Onze samenleving is namelijk niet gewapend om daarmee om te gaan. Dat baart mij zorgen.”
Heeft u die zorgen ook over woke en cancel culture?
“De essentie van de politiek is nog altijd: hoeveel belastinggeld haal je op en hoe besteed je het. Bijvoorbeeld aan structurele problemen die op ons afkomen zoals armoede, gezondheidszorg, klimaatcrisis en internationale samenwerking. Als je liever een discussie voert over wat al dan niet woke moet zijn, dan is dat in mijn ogen vaak naast de kwestie. Dat neemt niet weg dat ik veel standpunten die als woke worden weggezet wel deel. De thema’s die daarbij aan bod komen, zijn zeker een debat waard, onder de voorwaarde dat je ze ad hoc bekijkt en niet wegblijft van de essentie. En die is: hoe verdeel je welvaart, hoe werk je ongelijkheid weg, hoe creëer je een betere sociale zekerheid? Dat soort zaken staan onder druk omdat ze steeds minder in debatten voorkomen.
Cancel culture? Alles is cancel culture! Als ik Theo Francken hoor foeteren op de tegenstanders van Zwarte Piet en de teloorgang van onze tradities, dan krullen mijn tenen. Alsof het land willen splitsen en de sociale zekerheid willen afbouwen geen cancel culture is. Als humanist ben ik voorstander van de vrije meningsuiting, zolang die niemand schaadt. Contestatie en het botsen van ideeën zijn zelfs positief. We moeten ons niet te snel beledigd voelen en juist weer leren om van mening te verschillen zonder elkaar direct te gaan haten. Helaas zie je daar op de sociale media geen stichtende voorbeelden van. Ik heb de indruk dat daar iedereen constant boos is en als ze het even niet zijn, dan fotograferen ze zichzelf boven een cappuccino van zeven euro omdat ze ‘dat nu wel even verdiend hebben’.”
U klinkt pessimistisch.
“(lacht) Dat is waarschijnlijk het gevolg van beroepsmisvorming door mijn werk als advocaat. Nee, ik ben niet pessimistisch, want er zijn overal opportuniteiten. Als je methodes kunt inzetten om een foute agenda te volgen, dan kun je dezelfde methodes gebruiken om het goed te doen. Gelukkig zijn daar steeds meer mensen mee bezig.”