De onderstaande open brief werd aan Premier Wilmès en aan de ministers-presidenten van de gewesten gestuurd, ondertekend door meer dan dertig vooraanstaande wetenschappers: Georges Allaert (UGent), Thomas Block (UGent), Eric Corijn (VUB), Olivier De Schutter (IPES-Food), Joachim Declerck (UGent), Michiel Dehaene (UGent), Joost Dessein (UGent), Hubert Gulinck (KUL), Johathan Holslag (VUB), Chris Kesteloot (KUL), Hans Leinfelder (KUL), Frederik Lerouge (PXL), Frank Moulaert (KUL), Frank Nevens (UGent), Henk Renting (AERES), Erik Swyngedouw (University of Manchester), Syvie Van Damme (HoGent-KASK), Barbara Van Dyck (Coventry University), Jean-Pascal van Ypersele (UCL) en Marjolein Visser (ULB).
Laten we tijdens deze historische crisis, veroorzaakt door de coronapandemie, onze voedselzekerheid in orde brengen.
Op 26 maart waarschuwden de Verenigde Naties dat "de coronavirus-gerelateerde lockdown maatregelen een wereldwijd voedseltekort kunnen veroorzaken". Stijgende prijzen, voedselvoorraadtekorten, een sterke toename van de vraag bij producenten, protesten bij vrachtwagenbestuurders, moeilijke werkomstandigheden voor seizoenarbeiders... stuk voor stuk signalen die vragen oproepen over de spanningen in een voedseldistributiesysteem dat is georganiseerd rond just-in-timestromen.
Eind maart lanceerde de Vlaamse regering een oproep om Waalse werknemers aan te trekken naar landbouwbedrijven in het noorden van het land om er het gebrek aan seizoenarbeiders op te vangen. In Frankrijk riep de minister van Landbouw de werklozen op om de landbouwers op het land te gaan helpen. In Vlaanderen en Wallonië overwegen groentetelers hun landbouwgrond uit te breiden met het oog op de toegenomen vraag.
Hoe zit het dan met de productiecapaciteit van de gebieden die ons voeden? Veel arbeiders uit landbouwgebieden in Spanje, Italië of Marokko zullen mogelijk in quarantaine moeten blijven. Zullen zij dan nog onze broodnodige groenten en fruit kunnen produceren en leveren? Hoe zal het landbouwseizoen er bij ons uitzien, nu de voedselproductie bedreigd wordt door klimaatverandering, jaarlijkse droogte, hittegolven en de geleidelijke verdwijning van bestuivende insecten, ook in België? Wie houdt zich in ons land met deze problemen bezig?
Stijgende prijzen, voedselvoorraadtekorten, een sterke toename van de vraag bij producenten, protesten bij vrachtwagenbestuurders, moeilijke werkomstandigheden voor seizoenarbeiders... stuk voor stuk signalen die vragen oproepen over de spanningen in een voedseldistributiesysteem.
Voedselzekerheid in België is een essentiële kwestie. De kwantiteit, diversiteit, kwaliteit en toegankelijkheid van ons voedsel - waarbij we de toegankelijkheid voor iedereen willen benadrukken - is essentieel voor onze gezondheid en voor het opbouwen van onze immuniteit tegen de opeenvolgende golven van het coronavirus. Deze zaak verdient dan ook de onmiddellijke aandacht van de Belgische regeringen. Alle scenario's moeten nu worden overwogen. De coronaviruspandemie is in meer dan één opzicht historisch. Uit voorzorg moeten we ons voorbereiden op eventuele slechter wordende situaties in alle vitale sectoren.
De Belgische federatie van de voedingsindustrie (Fevia) en de Vlaamse en Waalse landbouwfederaties (Boerenbond en FWA) hebben gevraagd om de voedingsindustrie als vitale sector te erkennen en de nodige crisismaatregelen te nemen om de continuïteit van de activiteiten alsook het aanbod te verzekeren. Hoewel wij positief staan tegenover dit initiatief, menen we dat het onvoldoende is om het probleem in dit stadium aan te pakken.
De kwantiteit, diversiteit, kwaliteit en toegankelijkheid van ons voedsel - waarbij we de toegankelijkheid voor iedereen willen benadrukken - is essentieel voor onze gezondheid en voor het opbouwen van onze immuniteit.
België heeft nood aan een minimum aan voedselonafhankelijkheid. Daarom moet er zo snel mogelijk een weldoordachte strategie worden ontwikkeld en uitgevoerd. We staan aan het begin van het landbouwseizoen en de komende maanden worden de beslissingen genomen die de voedselproductie beïnvloeden. Niet alle gewassen zijn eetbaar voor de mens, landbouwgronden kunnen niet van de ene dag op de andere worden uitgebreid en zaaien dient op specifieke data te gebeuren.
Wij staan dan ook klaar om premier Sophie Wilmès (MR) te ondersteunen bij de oprichting van een interfederale taskforce die een veerkrachtig voedselbeleid voor ons land moet plannen en invoeren, volgens verschillende crisisscenario's en voor het geval de internationale handel de voedselvoorziening van de Belgen onvoldoende kan garanderen. Er is een onlosmakelijk verband tussen regionale voedselzekerheid en nationale veiligheid. Daarom moet beleid tegelijk op lokaal, regionaal, Belgisch en Europees niveau ontwikkeld worden. Dit vraagt een mobilisatie van interdisciplinaire kennis, van de nodige politieke wil, én van de middelen voor de overheid om de rol van wereldwijde strateeg én lokale facilitator te spelen. De veerkracht die in de huidige crisis van ons wordt gevraagd, zullen we in alle geval moeten ontwikkelen in het licht van de uitdagingen op het gebied van klimaat, energie en biodiversiteit.
België heeft nood aan een minimum aan voedselonafhankelijkheid. Daarom moet er zo snel mogelijk een weldoordachte strategie worden ontwikkeld en uitgevoerd.
Volgens ons vindt de invoering van een noodplan voor een minimale en solidaire voedselzekerheid het best plaats in volledige transparantie. Prijzen, voorraden, aanvoerstromen, beteelde oppervlakten en de vraag naar en aanbod van levensmiddelen in België moeten aan een strenge en onafhankelijke controle worden onderworpen.
Zaadbeheer, collectieve leveringscontracten, steun aan coöperaties, oproep aan burgers, ontwikkeling van voedselparken, toegang tot grond en steun voor werkgelegenheid in de landbouw, moeten allemaal in beschouwing worden genomen. De geschiedenis toont aan dat een lokale voedselproductie en diversiteit in bevoorradingsketens belangrijk zijn om de algemene veerkracht van het systeem in geval van een crisis te vergroten. Ook moet de Nationale Veiligheidsraad rekening houden met de mogelijkheid om zaad te verstrekken aan de burgers met het doel om op korte termijn een eigen groentetuin op te zetten.
Ten slotte roepen we de overheden op om de discussie ook naar het Europese niveau te brengen, om een resoluut duurzaam en verenigd gemeenschappelijk voedselbeleid te voeren, en om dit op te nemen in het kader van de VN-verklaring over de rechten van landbouwers, die toegang tot grond en zaden en voedselsoevereiniteit garandeert voor elk land.
België beschikt over vruchtbare grond en een soms onverwacht innovatie- en aanpassingsvermogen. Laten we dus snel handelen en de voedselzekerheid in binnen- en buitenland garanderen, zowel vandaag als morgen!
Deze open brief werd eerder gepubliceerd op demorgen.be.