Professor economie Peter Claeys van de VUB achterhaalde met het onderzoek welke banken essentieel zijn voor het in stand houden van het Europese financiële systeem. Na acht jaar financiële crisis blijft namelijk de grote vraag welke banken de financiële sector onderuit kunnen halen en zo de gehele economie kunnen lamleggen. Economen noemen dit systeembanken.
Voor de publicatie in Journal of Network Theory in Finance werd de impact geanalyseerd van extreme schokken binnen het bankennetwerk. In het onderzoek werd een systeembank gedefinieerd als een bank die een grote impact heeft op andere banken, maar zelf ook de effecten ondergaat van vele andere banken. Uit het onderzoek blijkt dat van de twintig grote EU-banken de Franse en Spaanse banken – BNP Paribas, Société Générale, BBVA en Santander – de draaispil vormen van het Europees bankensysteem. De Deutsche Bank, de grootste Europese bank naar balanstotaal, vervolledigt de top-5.
Top 5 systeembanken
- 1 - BNP Paribas
- 2 - Société Générale
- 3 - BBVA
- 4 - Santander
- 5 - Deutsche Bank
Fortis en Dexia
Deze vijf banken zijn van cruciaal belang, omdat ze sterk investeerden in overheidsobligaties in Spanje, Italië en Griekenland. Tijdens de crisis werd dit overheidspapier plots heel riskant. De bankencrisis heeft namelijk vooral de belastingbetaler laten bloeden. Die grootschalige hulp door de overheid sloeg echter terug in het gezicht van banken door het trage economische herstel en de snel stijgende overheidsschuld. Italiaanse, Griekse of Spaanse obligaties werden voor banken dus heel risicovol. Om diezelfde reden heeft trouwens ook de Belgische overheidsschuld een enorme impact op EU-banken. De problemen met Fortis en Dexia zijn daar zeker niet vreemd aan.
Daling risico
Europese acties hebben het risico van de systeembanken ten dele doen dalen. De oprichting van de European Financial Stability Facility (EFSF) om leningen te verstrekken tussen eurozone landen met falende financiële instellingen, en de creatie van het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM), waren cruciaal om de link tussen overheid en banken te breken. Nog belangrijker is de speech van ECB gouverneurs Mario Draghi in juli 2012 om de euro te redden aan eender welke prijs. Draghi’s woorden volstonden om overheidsfinanciën en banken te ontkoppelen.
Economische tegenwind
Maar welke andere risico’s zijn er nog? Door uitblijvende overeenstemming over de toezichthoudende rol van de ECB en de structuur van de Europese Banken Unie is de kans op instabiele situaties in het bankensysteem nog steeds aanwezig. Maatregelen op nationaal niveau zijn bovendien vaak tegenstrijdig met Europese initiatieven. Ook hebben banken te weinig buffer om voldoende kredieten te verlenen. Bestaande slechte kredieten hangen bovendien als een molensteen om de hals van de Europese bankiers. Dit en een economische tegenwind die maar niet gaat liggen, zijn allesbehalve geruststellende tekens. De problemen die Deutsche Bank ondervindt toont aan dat er nog werk aan de winkel is om systemisch risico te verminderen en onze economische groei weer aan te zwengelen.