Droge zomers, dalende grondwaterstanden en toenemende waterschaarste: het is een probleem waar Vlaanderen de laatste jaren steeds vaker mee worstelt. Ook deze zomer zal de droogte zich opnieuw hard laten voelen. Landbouwers en burgers maken zich zorgen, terwijl ook in het Vlaams Parlement de debatten over droogte, watertekort en de Blue Deal volop bezig zijn. Om deze uitdagingen aan te pakken, bundelen onderzoekers aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB) hun krachten om op zoek te gaan naar manieren om ons water slimmer te gebruiken. Het is vernieuwend project rond het hergebruik van gezuiverd afvalwater en levert een belangrijke bijdrage in de strijd tegen droogte. Ook de Bodemkundige Dienst van België, Aquafin en Boerennatuur werken actief mee.
Water hergebruiken in tijden van droogte
Het onderzoek is ontstaan vanuit de dringende behoefte om droogte en waterschaarste aan te pakken. "In Vlaanderen hebben we de afgelopen jaren strengere beperkingen gezien op watergebruik in droge periodes, met aanzienlijke gevolgen voor landbouw en industrie," legt Lara Speijer uit, die als hydroloog werkt binnen het project. "Daarom kijken we naar alternatieven, zoals het hergebruiken van gezuiverd afvalwater via een techniek die we subirrigatie noemen. Daarbij wordt het water rechtstreeks in de bodem gebracht, waardoor niet alleen de gewassen van water worden voorzien, maar ook het grondwater wordt aangevuld." Delphine Vandeputte, analytisch chemicus, staat in voor het onderzoek naar water- en bodemkwaliteit: "We analyseren bodem- en grondwaterstalen om na te gaan hoe veilig en doeltreffend het gebruik van gezuiverd afvalwater is. We kijken onder meer naar de chemische samenstelling van het water en of stoffen in de gewassen terechtkomen."
Delphine Vandeputte neemt in het kader van haar onderzoeksproject grondwaterstalen op een proefgrond in Kinrooi. © Marijke Huysmans
Water sparen door subirrigatie
De innovatieve subirrigatietechniek werkt via een netwerk van drainagebuizen onder de akkers, waarbij het water rechtstreeks in de bodem wordt geïnjecteerd. Zo gaat er minder verloren door verdamping en wordt het grondwater meteen aangevuld. “Tijdens de droge zomer van 2022 zagen we al opmerkelijke resultaten,” vertelt Lara. “Onze proefvelden bleven opvallend groener dan de omliggende velden, en het grondwaterpeil steeg lokaal met zo’n 30 centimeter."
Tijdens de droge zomer van 2022 was het gras veel groener op het deel van het landbouwveld waar de onderzoekers subirrigeren met gezuiverd afvalwater. © Marijke Huysmans
Naast techniek en wateranalyse speelt ook communicatie een belangrijke rol in dit project. Want water hergebruiken roept soms vragen op bij het grote publiek. “Mensen schrikken snel van het idee van ‘afvalwater’, ook al is het gezuiverd en veilig,” aldus Delphine. Daarom zijn ook communicatiewetenschappers Pascal Verhoest en Joke Bauwensbetrokken. Zij onderzoeken hoe je zulke innovatieve oplossingen helder uitlegt en maatschappelijk draagvlak opbouwt.“We spreken echt een andere taal,” lacht Lara. “Maar dankzij de input van communicatie-wetenschappers leren we hoe we ons onderzoek beter en begrijpelijk presenteren."
Onderzoekers Delphine Vandeputte, Lara Speijer, Mateusz Zawadzki, Marijke Huysmans en Pascal Verhoest (vlnr) op het terrein. © Marijke Huysmans
Een blik op de toekomst
Het project is nog volop in ontwikkeling, maar de eerste resultaten zijn veelbelovend. In de toekomst wordt ook gekeken naar toepassingen buiten de landbouw, zoals het inzetten van gezuiverd afvalwater voor industriële processen of zelfs voor drinkwaterproductie.We staan nog maar aan het begin van wat mogelijk is,” besluit Lara. “Maar de droogte van vandaag toont aan dat we nú actie moeten ondernemen. Innovatieve oplossingen zoals deze kunnen een sleutelrol spelen in het waterbeheer van morgen."