Onderzoek van de Vrije Universiteit Brussel en UC Louvain waarschuwt voor de gevolgen van de opwarming van de aarde voor de kwetsbaren ecosystemen van één van de grootste Afrikaanse meren. Een opwarming van enkele graden van het water in zo’n meer kan het ecosysteem uit evenwicht brengen met een grote impact op de lokale habitats voor gevolg.
“Voor ons onderzoek combineerden we 3D hydrodynamisch model, van het Tanganyikameer, SLIM-3D, een expertise van de onderzoeksgroep van professor Eric Deleersnijder van UC Louvain met onze eigen VUB-expertise inzake klimaatmodellering”, zegt hoofdauteur Kevin Sterckx (Department of Hydrology and Hydraulic Engineering van de VUB). “Onze modellen laten ons toe te voorspellen dat onder een pessimistisch uitstootscenario tegen het einde van deze eeuw het Tanganyikameer opgewarmd zal zijn met drie graden Celcius. Dat is een zeer verontrustende vaststelling.”
Verwacht wordt dat door die opwarming het mengregime van de waterkolom, de natuurlijke vertikale stromingen in de grote watermassa die kouder water van dieper gelegen waterlagen naar het oppervlakte voert, drastisch zal wijzigen. “Als het water aan het oppervlak te warm wordt, dan blijft het boven”,aldus professor Wim Thiery van de VUB. “Dat heeft grote gevolgen voor de nutriënten in het water en uiteindelijk voor de gehele voedselketen in een meer van die omvang. Door een gebrek aan nutrienten komt de groei van fytoplancton, en als gevolg daarvan ook die van het zoöplancton en van de grotere organismen als vissen die ervan leven, in gevaar. Het plancton voedt zich met voedingstoffen die het best gedijen in de zich vermengende waterlagen. Als de vertikale waterdynamiek verstoord wordt, wordt ook de rest van het ecosysteem verstoord. Bovendien worden de temperatuursmarges gelinkt aan de zogenaamde thermische habitat overschreden, waardoor soorten rechtstreeks bedreigd worden in hun voortbestaan.”
Dat speelt vooral in zeer grote tropisch meren zoals Lake Tanganyika, een gigantisch meer dat zich uitstrekt van noord naar zuid over 673 km, met een gemiddelde breedte van 50 km. Het meer loopt over de landsgrenzen heen tussen Burundi, Tanzania en de Democratische Republiek Congo, waarbij die twee laatste landen respectievelijk 41 en 45% van het meer op hun grondgebied hebben. Het Tanganyikameer is het diepste meer in Afrika en is met bijna 19.000 kubieke kilometer water, na het Baikalmeer in Siberië, het grootste zoetwaterreservoir ter wereld. Het is op zijn diepste punt bijna anderhalve kilometer diep en heeft een oppervlakte van niet minder dan 33.000 vierkante kilometer, ongeveer zo groot als België.
“Grote meren in tropische gebieden zijn niet opgewassen tegen een dergelijk opwarmingsscenario”, besluit Sterckx. “Dat ligt wat anders bij grote meren in gematigde gebieden, waar het ’s winters kan vriezen en er soms een dikke laag ijs op het water staat. Bij die grote tropische meren dreigen de stagenerende waterlagen voor een degeneratie te zorgen van het hele ecosysteem, niet enkel in het meer maar evengoed op de oevers, waar veel dieren en mensen leven van wat er in het meer aan leven zit.”
De internationale studie onder de titel “The impact of seasonal variability and climate change on lake Tanganyika’s hydrodynamics” werd gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Environmental Fluid Mechanics. Er werkten wetenschappers aan mee uit België, Nederland, en Nieuw Zeeland.