Mentaal welzijn bij jongeren bespreekbaar maken

Met Onbespreekbaar probeert Jef Willem, samen met Nicolas Overmeire, mentale problemen uit de taboesfeer te halen. Dat doet hij via podcasts en talks. Zo spreekt hij op 15 mei op de VUB met studenten over faalangst, examenstress en eenzaamheid. 

Ben je VUB-student? Neem deel aan de talk op 15 mei!

Hoe is Onbespreekbaar eigenlijk ontstaan? 

Jef Willem: “Mijn beste vriend Nicolas Overmeire en ik, wij zijn mannen uit het nachtleven. Nicolas werkte als portier, ik als DJ. Bij het begin van de coronacrisis hadden wij daardoor niks om handen. Omdat ik zelf een paar jaar voordien openlijk had gesproken over mijn depressie -wat in die tijd nog echt not done was- kwamen mensen gemakkelijk met hun problemen naar mij. Tijdens de pandemie hoorden Nicolas en ik van de ene na de andere dat ze het mentaal moeilijk hadden. Op een dag besloten we daarom om een gewoon gesprek onder ons twee over mentale gezondheid op te nemen. Dat was het begin. We hadden nooit kunnen inschatten dat het zo groot ging worden.” 

Wie bereiken jullie sindsdien met die podcasts? Zijn dat vooral jongeren? 

“In het begin wel. We zijn heel aanwezig op sociale media, jongeren vonden ons daar. Maar de leeftijd schuift op. Tegenwoordig worden wij met onze talks vaker geboekt voor veertigplussers. Dat is ergens logisch. Bij die generatie is het immers nog heel erg taboe om te spreken over faalangst of donkere gedachten. Jongeren getuigen daar veel gemakkelijker over, ook in grotere groepen. Ze doen dat bovendien op een heel neutrale manier. Zo hoorde ik Shania Gooris in Expeditie Gooris zeggen dat ze soms enorm overprikkeld raakt of zich minderwaardig voelt zonder dat die uitspraak werd geproblematiseerd. Dat is echt een positieve evolutie.” 

Heeft het feit dat het meer bespreekbaar is dan ook een positief effect op de mentale gezondheid van jongeren? 

“Uiteraard! Bespreekbaarheid is een absolute noodzaak, dat kan ik niet genoeg benadrukken. Anderzijds kan overbespreekbaarheid sommige mentale problemen ook in stand houden. Als je constant gefocust bent op je eigen mentale gezondheid, dan gaat het na verloop van tijd erger worden. Je moet er dus een balans in zien te vinden. Het is niet goed om je mentale problemen te onderdrukken, maar er te veel aandacht aan besteden is ook niet bevorderlijk.” 

Ondanks de grotere bespreekbaarheid lees je veel doemberichten over de mentale gezondheid van de jeugd. Hoe schat jij die in? 

“Met alles wat er speelt in de wereld, van Gaza tot het klimaat, zitten we in een fase waarin we een grote bewustzijnsverruiming ervaren. Filosoof Ignaas Devisch heeft het in zijn boeken over het empathisch teveel. We hebben te veel empathie en we informeren ons kapot waardoor we het gevoel hebben dat de wereld om zeep is. Dat heeft een effect op de mentale gezondheid van jongeren, maar ik denk dat het ook weer in zijn plooi zal vallen. Doemdenken is er altijd geweest, het is gewoon de invulling die anders is.” 

Ook het medium is anders. Veel van die informatie komt bij ons via sociale media. 

“Klopt. 50 jaar geleden hadden we misschien niet eens geweten dat er een oorlog is en nu kunnen we constant up to date blijven over de kleinste ontwikkelingen in Gaza. Dat overprikkelt onze empathie.” 

Welke boodschap of tip heb jij voor jongeren die lijden onder een teveel aan empathie? 

“Ik stel mezelf altijd de vraag: kan ik er iets aan doen? Heeft mijn empathische betrokkenheid een impact op de realiteit? Als ik daar eerlijk in ben, dan is het antwoord nee. Voor sommigen zal het egoïstisch klinken, maar ik kan niets doen aan de problemen aan de andere kant van de wereld. Terwijl, constant up to date blijven, zuigt al mijn energie weg. Die energie wil ik liever inzetten voor Onbespreekbaar. Met dat platform kan ik wel een zinvolle betekenis hebben.” 

Zijn er nog zaken waar veel jongeren mee zitten? 

“Op macroperspectief denk ik dat jongeren worstelen met het dilemma: zingeving versus prestatiesamenleving. De oudere generatie stelde zich weinig vragen bij de prestaties die van hen werden verwacht, jongeren vandaag zijn daar heel kritisch over. Ze stellen zich vragen als: wil ik wel meegaan in die ratrace? En als het antwoord nee is: wat wil ik dan wel? Dat is op zich positief. Maar daardoor worden ze veel meer geconfronteerd met een oneindigheid aan keuzes. En hoe meer keuzes we kunnen maken, hoe meer angst we ervaren. Is dit wel de juiste keuze? Wat als ik de foute keuze maak? Dat zorgt ervoor dat we uiteindelijk veel minder keuzes maken. Dat zien we op alle vlakken in ons leven. Tinder heeft ons beloofd om ons datingleven makkelijker te maken, tegelijk zijn we met meer singles dan ooit.” 

Was jij, toen je de leeftijd had van onze studenten, bezig met je mentale gezondheid? 

“Nee, ik ga wel van jongs af aan naar de psycholoog, maar ik was er niet op een constructieve manier mee bezig. Mijn therapie beperkte zich tot dat uurtje bij de psycholoog. Dat was meer een pleister voor de wonde dan dat ik de oorzaak aanpakte. Het is maar toen ik een paar jaar later in een zware depressie belandde, dat ik niet anders kon dan tijd beginnen te maken voor mentale gezondheid. Toen ben ik gaan inzien hoe belangrijk dat is. Dit is trouwens geen sneer naar de psychologie, ik ga al twintig jaar naar dezelfde psycholoog. Maar op een bepaald moment was het aan mij om daadwerkelijk veranderingen aan te brengen in plaats van bij de psycholoog te gaan praten over problemen waar ik toch niks aan ging doen.” 

In het verleden kreeg Onbespreekbaar weleens kritiek omdat jullie zonder diploma psychologie spreken over mentale gezondheid. Nu vraagt een universiteit jullie voor een talk voor haar studenten. Ben je daar trots op? 

“Ik omarm het feit dat wij geen diploma hebben met twee armen. Dat hoeft immers niet voor hetgeen wij doen. Wij zijn bruggenbouwers. Wij proberen bruggen te bouwen tussen zij die hulp nodig hebben en zij die het aanbieden. Eigenlijk zegt die mentaliteit van ‘niet mogen spreken over mentale gezondheid omdat wij geen psycholoog zijn’, veel over hoe wij als samenleving kijken naar mentale gezondheid. Veel te vaak gaan we ons verdriet of onze emoties psychiatriseren, terwijl: hoe meer mensen geletterd worden in de taal van mentale gezondheid, hoe beter dat is.”