Tekst: Studenten Communicatiewetenschappen, in het kader van Project B. een initiatief van Brusselse en niet-Brusselse studenten aan de Vrije Universiteit Brussel.
BEN JE GELOVIG? EN WELKE ROL/IMPACT HEEFT RELIGIE IN UW LEVEN?
SAM: Nee, ik ben helemaal niet gelovig, ik geloof in mezelf en dat is het. Mijn papa is wel van Maghrebijnse afkomst, Tunesisch om precies te zijn. Hij werd in Tunesië volgens de islam opgevoed. Ik heb zelf ook in de lagere school godsdienstles gevolgd, islam. Ik was niet verplicht, maar mijn ouders wouden graag dat ik toch een achtergrond had en informatie kreeg over het geloof. Mijn moeder is Belgisch en katholiek, maar mijn ouders waren van mening dat je in België gemakkelijker informatie vindt over het christendom dan over de islam. Voor de rest ben ik helemaal niet gelovig. Ik heb nooit in God geloofd, ook al volgde ik in de lagere school islam. De impact van mijn vader zijn religieuze achtergrond was niet zo aanwezig tijdens mijn opvoeding. We mochten wel geen varkensvlees eten thuis, maar wat ideologie en religieuze waarden betreft, was hij niet echt streng. Mijn vader was in die tijd heel chill. Als ik al wist waarover de islam ging, was hij al blij. Het is pas later, in mijn puberjaren, dat hij wat meer ging aandringen. We hebben bijvoorbeeld een paar woelige discussies gehad over het feit dat ik nooit heb willen proberen mee te doen aan de ramadan, omdat ik dat gewoon onzin vond.
“TOEN IK HET VAN MEZELF WIST, HEEFT MIJ DAT HELEMAAL ONVERSCHILLIG GELATEN.
IK DACHT GEWOON VAN “OKÉ, IK BEN HOMO. SO BE IT.” (SAM)
BURAK: Ik ben eigenlijk nooit echt een religieus persoon geweest. Ik geloof wel dat God bestaat, maar ik praktiseer niet en ga ook niet vasten of naar de moskee om te bidden. Ik deed vroeger gewoon waar dat ik zin in had en ging gewoon mijn gang. Maar ik denk dat dat ook wel te maken heeft met de situatie waarin ik zat (geen contact meer met mijn ouders en familie, scheiding met partner). Ik had het gevoel dat er niets veranderde, zelfs
als ik elke avond tot God bad. Hierdoor begon ik op de duur mijn geloof te verliezen. Maar mijn ouders en mijn hele familie zijn eigenlijk ook niet praktiserend. Religie op zich had dus niet zo een enorme impact thuis. Bijvoorbeeld de eerste keer dat ik alcohol had gedronken, was toen ik 12 jaar oud was. Dat was zelfs samen met mijn vader. Wat meer een invloed had, is de Turkse cultuur die thuis heel aanwezig was. Vaak waarschuwden mijn ouders mij of begeleidden ze mij in hoe ik mij moest gedragen, zodat andere mensen van de Turkse gemeenschap niet slecht over ons gezin zouden spreken. Dit komt denk ik omdat de Turkse gemeenschap hier in België veel “closer” is dan in Turkije. Hier woont heel de familie dicht bij elkaar, dus wanneer iemand iets doet is iedereen er heel vlug van op de hoogte. Er wordt vaak “geroddeld”.
HOE EN WANNEER BEN JE UIT DE KAST GEKOMEN? HOE HEEFT UW OMGEVING HIER OP GEREAGEERD EN WAT ZIJN DE MOEILIJKHEDEN DIE JE HIERBIJ HEBT ONDERVONDEN?
SAM: Ik denk dat ik het weet sinds dat ik 12 of 13 jaar was. Eigenlijk heb ik niet echt een moment waarop ik dacht ‘ah, nu weet ik dat ik gay ben’. Maar dat was dus nog niet in de lagere school, ik voelde me daar nog niet aangetrokken tot jongens. Ik heb me ook nooit vragen gesteld of ik anders was want we zijn nog van de oude generatie, als ik het zo mag zeggen. Ik ben niet opgegroeid in de lagere school met internet, dus ik leefde gewoon mijn leven op school. Er waren wel vrienden die liefjes hadden, maar daar stopte het bij. Niemand was aan
het aandringen van ‘heb je nu een vriendin?’, ‘Ben je niet homo?’ Toen ik het van mezelf wist, heeft mij dat helemaal onverschillig gelaten. Ik dacht gewoon van “Oké, ik ben homo. So be it.” Ik wist dat mijn moeder daar open voor was, maar wat mijn vader betreft was dat een ander paar mouwen. Ik heb het ook niet onmiddellijk aan mijn ouders en vrienden verteld. Voor mij was dat niet belangrijk. Het veranderde eigenlijk niets aan mijn leven. Ik heb het pas tegen het einde van mijn middelbare school tegen mijn beste vrienden verteld, niet omdat ik daartoe gedwongen werd, maar omdat ik gewoon dacht dat het toen het goeie moment was. Ik voelde me ook niet ongerust toen ik het hen vertelde. Tegen mijn moeder vertelde ik het in de zomer van 2013, omdat ik toen ook voor het eerst op vakantie ging met mijn vriend. Ik heb het gewoon ’s middags aan tafel verteld. Ze had er geen enkel probleem mee. Ze zei: “Je blijft mijn zoon, je leeft je eigen leven”. Het is niet dat het haar ongevoelig liet maar ze was gewoon blij voor mij.
Ik heb het niet tegen mijn vader verteld, want mijn ouders zijn gescheiden toen ik 12 jaar oud was en mijn vader is alleen gaan wonen. Toen hield hij zich ook meer bezig met zijn godsdienst en ging zijn interesse hiervoor groeien. Ik had het gevoel dat het hierdoor niet gepast zou zijn om het hem te vertellen. Onze relatie was ook niet zo goed. Als ik de band helemaal had willen verbreken, dan was het hem zeggen de goeie manier geweest. Ik vertelde hem sowieso niet veel over mijn persoonlijk leven. Hij heeft er ook nooit naar gevraagd.
Misschien wist hij het wel, maar hij is ondertussen overleden, dus we zullen het nooit weten. Ook mijn familie in Tunesië weet het niet. Dit is niet omwille van angst voor de reacties, maar gewoon omdat ik sowieso discreet ben over mijn persoonlijk leven.
Toen mijn vader in het ziekenhuis op zijn sterfbed lag, heb ik het hem uiteindelijk toch verteld. Omdat hij niet bij bewustzijn was. Zo kon ik het vertellen, zonder zijn reactie te moeten zien. Ik voelde me niet opgelucht hierna, het liet me koud.
“Mijn moeder had mij betrapt met mijn toenmalige vriend. Ze reageerde hysterisch en stond te roepen, huilen en vloeken.” (Burak)
BURAK: Ik weet sinds 11 jaar dat ik homo ben. Ik begon eigenlijk steeds meer te merken dat ik bijna enkel maar belangstelling had voor mannen. Bijvoorbeeld wanneer al mijn klasgenoten naar de meisjes keken of in meisjes geïnteresseerd waren, had ik meer aandacht voor de jongens. Zo ben ik me er bewust van geworden. Ik heb dat voor mezelf heel snel geaccepteerd. Ik had daar niet echt een probleem mee en ik was daar niet bang voor. Ik zag het niet als een ziekte en heb het onmiddellijk aanvaard. Omdat ik op mijn elfde nog niet seksueel actief was, heb ik daar toen niet veel meer over nagedacht. Het is pas op mijn 15de/16de dat mijn interesse hiervoor groeide. Dan ben ik effectief mensen beginnen opzoeken. Meestal zocht ik mensen van Turkse achtergrond om daarover te praten en vragen te stellen omtrent hun situatie en hoe ze hiermee zijn omgegaan. Bij de meeste was dat toch eigenlijk niet heel positief, niet alleen door de religieuze kant, maar ook gewoon door de Turkse cultuur. Sommige gingen zich afvragen of ze nu een ziekte hadden, hoe ze zichzelf konden veranderen, enz. Ik ben niet meteen uit de kast gekomen. Ik heb het aan mijn vrienden verteld toen ik 17 was. Tegen mijn ouders had ik het niet verteld, maar die hebben mij betrapt toen ik 18 was. Een paar van mijn vrienden hadden het doorverteld en in de Turkse gemeenschap weet iedereen het binnen de kortste keren. Toen mijn ouders het wisten, was dat eigenlijk niet positief. Mijn moeder had mij betrapt met mijn toenmalige vriend. Ze reageerde hysterisch en stond te roepen, huilen en vloeken. Ze wou het eerst niet tegen mijn vader vertellen omdat ze bang was voor zijn reactie. Ze heeft het uiteindelijk een paar dagen later aan mijn nonkel verteld, omdat ze niet meer wist wat te doen. Mijn nonkel had daar totaal geen probleem mee, hij had zelf ook homoseksuele vrienden. Zijn enige probleem was mijn toenmalige vriend. Hij had daar al verhalen over gehoord en vond niet dat dat de juiste persoon voor mij was. Mijn moeder en nonkel maakten mij wel bang door mij te zeggen dat als mijn vader het te weten zou komen dat hij mij waarschijnlijk terug naar Turkije zou sturen en mijn paspoort zou afpakken. Ik was toen redelijk jong en naïef en geloofde dat allemaal. Mijn toenmalige vriend had mij op dat moment dan ook overtuigd om te trouwen, zodat mijn ouders geen inspraak meer zouden hebben in mijn leven. Ik moest een keuze maken: mijn relatie stopzetten of vluchten met mijn vriend. Uiteindelijk, vooral uit schrik dat mijn vader mij iets zou aandoen, ben ik gevlucht. Ik ben van huis weggelopen en getrouwd met mijn toenmalige vriend, die ik nog maar zes maanden kende. Na mijn vertrek zat mijn vader met veel vragen. Mijn moeder heeft het hem dan uiteindelijk verteld. Zijn reactie was blijkbaar minder hard dan dat ik verwacht had. Hij zei: “Kijk, je bent nu eenmaal zo, we kunnen dat niet veranderen. Wat er ook gebeurt, je blijft onze zoon, dat verandert niets voor ons”. Ik ben tweeënhalf jaar getrouwd geweest. Ik heb gedurende die periode dus geen contact gehad met mijn familie, ook al heeft mijn vader vaak geprobeerd om mij te bereiken. Achteraf gezien was mijn huwelijk eigenlijk gewoon een soort toevlucht voor mij. Ik moest weg van huis en de enige plaats waar ik naartoe kon gaan, was mijn toenmalige vriend. Op de duur ben ik mij daar bewust van geworden. Ik ben hierna terug bij mijn ouders gaan wonen. Dit was in het begin moeilijk. Ik moest steeds verantwoording geven, omdat ze hun vertrouwen in mij waren verloren.
HOE HEB JE JOUW RELIGIEUZE ACHTERGROND EN SEKSUELE GEAARDHEID KUNNEN COMBINEREN?
SAM: Persoonlijk heb ik daar niet zoveel moeite mee gehad. Ik ben niet gelovig en nogal discreet over mijn persoonlijk leven. Ik beschouw mijn vader zijn religie niet als een religieuze achtergrond voor mij. In de godsdienstles in de lagere school werd er niets over holebi’s gezegd en tijdens de gewone lessen over seksualiteit werd daar ook niet over gesproken. Ook mijn familie in Tunesië, die zijn wel religieus, maar ik denk dat ze in vergelijking met de gemiddelde bevolking in Tunesië misschien een beetje opener staan omdat ze allemaal hoogopgeleid zijn en in de stad wonen. Ik vermoed dat ze waarschijnlijk ook homofobe gedachten hebben, maar minder radicaal dan anderen. Ik zie ze een keer per jaar en ze weten niet dat ik homo ben. Het is niet dat ik tegen hen lieg en mijn geaardheid verstop. Ik vertel gewoon niet over mijn privéleven. Zelfs mijn zus is niet op de hoogte, terwijl zij ook niet gelovig is. Misschien zal ik het hen op een dag wel willen vertellen en dan zal ik zien hoe de mentaliteit geëvolueerd is. Religie heeft geen impact heeft op mijn leven. En nu dat mijn vader er niet meer is, nog minder.
BURAK : Dat was voor mij in het begin een beetje moeilijk. Mijn geloof en ook mijn vertrouwen in de religie is verminderd toen ik in die slechte periode zat. Ik denk dat het nu wel beter is dan vroeger. Ik probeer bijvoorbeeld om, wanneer ik tijd heb op een vrijdag, naar de moskee te gaan om te bidden. Tijdens de ramadan probeer ik nu ook zo veel mogelijk te vasten. Ik praktiseer het dus nog steeds niet volledig, maar ik doe wel meer dan vroeger en hecht er nu ook meer belang aan. Dat komt denk ik ook door hoe mijn situatie geëvolueerd is. Mijn ouders hadden me volledig kunnen verbannen uit hun leven en ik kon er helemaal alleen voor gestaan hebben. Maar mijn ouders hebben mij toch aanvaard, ondanks al het verdriet dat ik hen heb aangedaan. We hebben nu een super goede band met elkaar. Ik had gedurende drie jaar geen familie, geen vrienden, geen collega’s. Ik ging niet naar school. Ik zat gewoon 24 op 24 thuis, bij mijn echtgenoot, tussen vier muren. En kijk nu. Ik ga terug naar school en ben bijna afgestudeerd. Als ik er zo even over nadenk, heb ik in mijn leven heel veel om dankbaar voor te zijn. Wat betreft het mogelijke conflict tussen mijn seksuele geaardheid en mijn religie, heb ik opzoekingswerk gedaan. Ik weet dat er in Frankrijk en Nederland ook imams zijn die homo zijn. In de koran staan teksten van geleerden die stellen dat het je vergeven wordt als je geprobeerd hebt om je homoseksuele gevoelens tegen te gaan. Je moet dan wel je religie blijven uitoefenen en je als een goede moslim blijven gedragen. “In de koran staan teksten van geleerden die stellen dat het je vergeven wordt als je geprobeerd hebt om je homoseksuele gevoelens tegen te gaan. Je moet dan wel je religie blijven uitoefenen en je als een goede moslim blijven gedragen.” (Burak)
IS HET VOLGENS JOU MOEILIJKER VOOR EEN MOSLIM DAN VOOR IEMAND ANDERS OM HOMOSEKSUEEL TE ZIJN?
SAM: Bij de katholieken heeft de paus een paar weken geleden gezegd dat homoseksualiteit geen probleem meer was. Ik weet de exacte woorden niet meer, maar het gaat erom dat ze gewoon geaccepteerd worden. Ze hebben alleszins een stap vooruit gemaakt richting acceptatie. Ik denk dat de katholieke godsdienst misschien wat progressiever is, ook omdat ze al een langere geschiedenis heeft dan de islam. Maar ik denk ook dat er qua regio’s en gebieden ook verschillen zijn. Homo zijn in Tunesië, Marokko of Algerije is nog niet hetzelfde als homo zijn Saudi- Arabië. Daar word je meteen tot de doodstraf veroordeeld. In Tunesië, bijvoorbeeld, meen ik me te herinneren dat de politici daar vooruitgang boeken. Er hangt geen dood- of gevangenisstraf meer aan vast. Ik denk wel dat er islamitische landen zijn waar ze wat progressiever aan het worden zijn en waar het beter en gemakkelijker is om homo te zijn dan andere.
BURAK: Ik vind dat totaal niet. Hoe moeilijk het ook is om moslim te zijn in combinatie met mijn seksuele geaardheid, de waarden die onze religie met zich meebrengt zijn heel belangrijk en verrijkend. Dat is misschien juist hetgeen wat mij toch nog een “goede” mens maakt, om het zo te zeggen. Als ik een Belg zou zijn en ik heb totaal geen schrik voor religie, omdat ik ongelovig ben, zou ik misschien wel met meer mannen slapen en meer vrij zijn. Ik beschik nu over die waarden. Ik ben misschien een homo, maar dankzij mijn opvoeding en de waarden van mijn religie weet ik nu dat ik bijvoorbeeld loyaal moet zijn tegenover mijn partner in een relatie. Ik denk dat die waarden misschien bij Belgen minder aanwezig zijn. Zij zien het lichaam als iets dat echt van hen is en zij hebben daar geen probleem mee. Dat is naar mijn mening toch wel iets verkeerds. Ik ben hierdoor toch heel dankbaar, dat ik een Turkse moslim ben. Ik behoor nog tot de Turkse gemeenschap, ik heb gewoon een andere geaardheid.
WAT DENK JE VAN ONZE STELLING; “EEN GAY PRIDE, DAT IS TOCH NIET MEER NODIG?”
SAM: Ik denk dat de Pride een hulpvolle tool is om de gedachten te laten evolueren. Dan staan we echt in de spotlights. Ja, wij bestaan en ja, we zijn een minderheid, maar wij komen op voor onze rechten. Zo lang niet alle rechten verworven zijn of zo lang we niet gerespecteerd worden, moet de Pride doorgaan. En misschien moet de Pride zelf ook evolueren. Dat het bijvoorbeeld niet altijd een stoet in het centrum van de stad is. Het is alleszins wel goed dat het bestaat en het is ook nog nodig. Als de Pride niet meer zou doorgaan, dan zouden homofoben een gevoel van overwinning krijgen. Ik ben er wel maar een keer naar toe geweest, uit nieuwsgierigheid, om eens te zien hoe het eraan toe ging. Maar mensen die daar naartoe gaan, zijn mensen die veel meer open zijn over hun seksuele geaardheid dan mezelf. Ze komen daar helemaal voor uit. Ik moet toegeven dat ik me daar niet zo thuis voel, omdat ik me ook niet identificeer als iemand die gay is. Voor mij maakt dat gewoon niet uit. Ik ben Sam en dat is het. Mijn seksuele geaardheid doet er niet toe. “Ik denk dat de Pride een hulpvolle tool is om de gedachten te laten evolueren.” (Sam)
BURAK: Naar mijn mening is een Gay Pride niet meer nodig in België. Ik ben nog nooit geweest en ik denk niet dat ik ooit zal gaan. Ik schaam mij voor de mensen die daar rondlopen. Ik wil niet met hen gezien worden, want ik wil er niet mee geassocieerd worden. Ja, oké, ik ben homo, maar voor mij betekent dat juist gevoelens hebben voor iemand van hetzelfde geslacht. Niet dat ik met veel verschillende mannen moet slapen of mij zoals een vrouw moet verkleden, want dat is volgens mij niet de zuivere betekenis van homoseksualiteit. Dat is wat de mensen doorheen de tijd er zelf van gemaakt hebben. Er zou misschien wel een keer per jaar een evenement georganiseerd moeten worden waar mensen die tegen holebi’s zijn te informeren. Een soort debat/discussie waarin er een consensus kan gemaakt worden tussen mensen die er tegen zijn en mensen die daar geen probleem mee hebben of het zelf zijn. Het kan dienen als een soort bewustwording. Dit is volgens mij zinvoller dan elk jaar een Gay Pride te organiseren, die de twee partijen nog meer lijnrecht tegenover elkaar gaat zetten. Als ik mijn ouders naar de Gay Pride zou brengen, dan zouden ze echt geschokt zijn van wat er daar gaande is.